Indië hoort bij Nederland. Natúúrlijk hoort Indië bij Nederland. Binnen de Anti-Revolutionaire Partij bestond daarover weinig twijfel sinds oud-Indiëganger Colijn het partijleiderschap van Kuyper had overgenomen. Anno 2005 blikt een nazaat van Colijns gereformeerden terug. Voor de verlangens van de Indiërs en de tekortkomingen van het Nederlandse bewind in de overzeese kolonie hadden de ARP’ers weinig oog, stelt Indië-veteraan drs. M. A. Steenhuis. Hij schreef een boek waarin hij zijn persoonlijke ervaringen verweefde met een terugblik op de visievorming over Nederlands-Indië binnen de Gereformeerde Kerken van zijn jeugd.

Sprak Kuyper nog van een ethische politiek waarin het belang van het Indische volk vooropstond terwijl het economische belang van Nederland pas op de tweede plaats kwam, Colijn beklemtoonde meer dat Indië het nog lang niet buiten de Nederlandse leiding kon stellen. Schouten, Bruins Slot en Algra deelden die laatste mening.

Zo bleef het paternalisme in het antirevolutionaire denken de boventoon voeren. Vanuit de zendingspredikanten, de mannen van de praktijk, klonken er dissidente geluiden, maar die werden doodgezwegen of fel aangevallen. Hun opvattingen veroorzaakten „een aardbeving binnen de gesloten gelederen”, constateert Steenhuis. De tegenstelling tussen de gereformeerde zending en de ARP bleef bestaan tot de overdracht van Nieuw-Guinea in 1962.

Na de oorlog overheerste de overtuiging dat recht en orde, vrede en veiligheid, stabiliteit en structuur in het van de Japanners bevrijde Indië hersteld moesten worden. Volgens Steenhuis wisten slechts weinig militairen hoe Indië werkelijk was en hoe het nationalisme er de achterliggende decennia onderdrukt was.

Zelf was hij als inlichtingenofficier van het 403e bataljon infanterie gestationeerd op Java. Onhoorbaar was de padi, de genegenheid voor Indië, bij Steenhuis en velen van zijn generatiegenoten gegroeid: door de grote plaats van Indië in de Nederlandse cultuur, door de aandacht die er in het Nederlandse onderwijs aan het overzeese gebiedsdeel werd besteed en door zonnige foto’s van de familieleden die er woonden.

De genegenheid liep wel deuken op. ”Onhoorbaar sterft de padi”, kopt Steenhuis boven hoofdstuk 11. De spanningen tijdens het verblijf in de archipel en de tijdsduur ervan (veel langer dan verwacht) knaagden aan de militairen. Velen waren verbitterd.

Anderzijds waren er de ervaringen met het weldadige klimaat, het prachtige landschap, vele vriendelijke inwoners, de vrijheid en de onderlinge kameraadschap. Steenhuis beschrijft hoe hij meer uitzag naar zijn geliefden dan naar terugkeer in de gewone burgermaatschappij. Terug, dat betekende behalve het weerzien van zijn vriendin en familie ook: „stamppot of aardappelen met sperzieboontjes en een karbonade met jus, gevolgd door karnemelksepap. ’s Zondags twee keer naar de kerk en daar tussendoor soep, aardappelen, stoofpeertjes en pudding. En ’s maandags weer naar school. Terug naar je baan als onderwijzer, het psalmversje van de kinderen overhoren, een lesje rekenen, een lesje taal. (…) Wat toch een kleine en benepen wereld!” Voor de verhalen over Indië was daarin maar heel weinig plaats.

En ondertussen was er soms of vaak de gedachte: Waarvoor deden we het eigenlijk? Waarvoor gaven ruim 6200 militairen hun jonge leven?

In dit boek, een privé-uitgave die al kort na verschijnen een herdruk kreeg, wisselt Steenhuis de herinneringen aan zijn militairediensttijd af met een boeiende beschrijving van de politieke en militaire gang van zaken rond het Indië-vraagstuk. Trefzeker geeft de veteraan, gepensioneerd directeur van een pedagogische academie in Groningen, de ontwikkelingen weer, al is uit zijn woordkeus en toonzetting al gauw helder waar hij zelf staat in de discussie. Al noemt hij de fouten van alle partijen, de conclusie is duidelijk: de Nederlandse politici hebben de situatie verkeerd ingeschat en onvoldoende oog gehad voor de realiteit in het verre eilandenrijk.