”Grace Abounding. The Life, Books & Influence of John Bunyan”
Auteur: David B. Calhoun
Uitgeverij: Christian Focus Publications, Fearn, Ross-shire, Scotland, 2005
ISBN 1 84550 031 8
Pagina’s: 224
Prijs: £ 8,99 (ongeveer € 13,50). John Bunyan behoort tot de groten uit de kerkgeschiedenis. Zijn boek ”De Christenreis” behoort nog altijd tot de meest gelezen christelijke boeken na de Bijbel. Dat geldt met name voor de derde wereld.

Niet alleen theologisch, ook literair is Bunyan van belang. Hij was de eerste Engelse schrijver van formaat die geen universitaire opleiding had, noch tot het Londense milieu behoorde. Bunyan is wel de vader van de Engelse novelle genoemd. De kracht van zijn boek ”De Christenreis” ligt onder andere in het feit dat het meer is dan een allegorie. De personen die erin voorkomen zijn mensen van vlees en bloed.

Over Bunyan en zijn Christenreis zijn tal van boeken geschreven. Verschillende ervan deden geen recht aan de theologie van Bunyan. Dat laatste kan niet gezegd worden van de publicatie van David B. Calhoun, hoogleraar kerkgeschiedenis aan het Covenant Seminary te St. Louis, Missouri, over het leven, de werken en de theologie van Bunyan. Calhoun geeft in zijn boek ”Grace Abounding” (een titel die overeenkomt met die van Bunyans autobiografie) een goede beschrijving van Bunyans werken, waarbij ook zijn vele niet-allegorische werken aan bod komen.

Vervolgens wordt Bunyans theologie beschreven. Calhoun geeft geen nieuwe inzichten, maar zijn boek is wel een goede samenvatting van de daarover tot dusver verschenen literatuur. Hij wijst op de grote invloed van Luther op Bunyan. Dat blijkt met name in de scherpe tegenstelling die Bunyan maakt tussen Wet en Evangelie. Voor hem is de wet vooral kenbron van zonde. Het aspect dat de wet regel van dankbaarheid is, ontbreekt bepaald niet, maar heeft bij hem evenals bij Luther minder accent.

Dat betekent niet dat Bunyan een antinomiaan is (al is hij daarvoor wel uitgemaakt). Voor Bunyan is een heilig leven gewerkt door de Heilige Geest in vereniging met Christus het kenmerk van een christen. Met Luther en Calvijn beleed Bunyan heel nadrukkelijk de rechtvaardiging door het geloof. Bunyan spreekt over het geloof als de derde en slechts instrumentele oorzaak van de rechtvaardiging. De eerste oorzaak is de liefde van God en de tweede de verdienste van Christus. In zijn genadeleer was Bunyan een calvinist. ”De Christenreis” is wel de ”Westminster Confession” met personen erin genoemd. Heel nadrukkelijk beleed Bunyan de krachtdadige roeping, de soevereine verkiezing en niet te vergeten de volharding der heiligen.

De geschiedenis van Klein Geloof uit ”De Christenreis” maakt duidelijk dat een christen wel veel troost kan missen, maar niet de genade zelf. Bunyan combineerde zijn overtuigde calvinisme met een krachtige aansporing van onbekeerden om de toevlucht tot Christus te nemen. Het is juist als Calhoun erop wijst dat onderzoekers die zelf de gereformeerde leer niet van binnenuit verstonden ten onrechte spreken van Bunyans pastoraal arminianisme. We moeten, zo stelt hij, juist spreken van zijn pastorale calvinisme.

In zijn kerkleer volgde Bunyan het congregationalistisch-baptistische spoor. De kerk naar haar zichtbare gestalte is voor hem de plaatselijke gemeente, gevormd door degenen die naar het oordeel van de liefde van elkaar geloven dat zij wedergeboren zijn tot een levende hoop. De passage over Paleis Lieflijkheid in ”De Christenreis” is hierin typerend. Al geeft Calhouns werk geen nieuwe inzichten, het is wel een handzame beschrijving van zowel Bunyans leven, werken als theologie.