Aan het begin van de vorige eeuw was een auto nog een bezienswaardigheid. De dokter, de notaris of een andere eerbiedwaardige dorpsbewoner kon zich de aanschaf en het gebruik van een dergelijk vervoermiddel veroorloven. Gevaar was er bijna niet: de snelheid was laag en iedereen ging voor het voertuig aan de kant. Van lieverlee kwamen er echter meer auto’s op de weg en al snel werd de noodzaak gevoeld van een paar regeltjes. Wie gaat bijvoorbeeld voor wie aan de kant? Met de toenemende drukte was het ook wel aardig dat mensen wat basiskennis en -vaardigheden hadden als ze de weg op gingen. Per 1 september 1927 wordt een praktijkexamen verplicht.

Voor de organisatie en de uitvoering van dat examen tekenen vier instellingen. De ANWB, de Koninklijke Automobiel Club (KNAC), de Koninklijke Motorrijders Vereniging (KNMV) en de Bond van Bedrijfsautohouders (BBN) richten samen het Centraal Bureau voor de afgifte van Bewijsstukken van Rijvaardigheid (CBBR) op. „Toen duidelijk gericht op het felbegeerde papiertje”, aldus W. A. J. ten Buren, pr-functionaris bij CBR Regio Oost. In de loop van de decennia is dat veranderd. „Het CBR is nu een kennisinstituut op het gebied van verkeersveiligheid. Rijexamens zijn daar een onderdeel van.”

Het jubilerende CBR houdt zich bezig met verklaringen van rijvaardigheid -„rijbewijzen levert de gemeente”-, medische geschiktheidsverklaringen en kennisoverdracht bij allerlei analyses, geeft Ten Buren aan. „Bijzonder is onze inzet op het gebied van autoaanpassingen voor gehandicapten. Als het moet, regelen wij zelfs een voetenstuur. Dit CBR-onderdeel en onze aanpak zijn redelijk uniek.” Het werkterrein van het CBR strekt zich zelfs uit tot in Indonesië, geeft Ten Buren aan. „Niet iets wat mensen direct verwachten. Maar via aanverwante organisaties gaat de Nederlandse kennis tot ver over de grenzen.”

Maar de ”core business” wordt niet vergeten. „Rijexamens afnemen is de activiteit waarvan het CBR nog steeds het bekendst is”, aldus Ten Buren. Ook daarin trad de afgelopen 75 jaar een verschuiving op. „Het eerste examen was een rijproef en tegelijk een soort rijles. Nu is er een compleet handboek waardoor rijopleider en leerling exact weten waar ze aan toe zijn. De examinatoren bepalen of iemand vaardig genoeg is om aan het verkeer deel te nemen. Het CBR is een sluis geworden tussen de lessen en het papiertje.” Een sluis die leerlingen per jaar zo’n 400.000 keer voor het praktijk- en 600.000 keer voor het theorie-examen binnenstappen.

Herkeuring
Wat niet veranderde, is het feit dat iemand die zijn papiertje heeft eindeloos de weg op mag, zij het met een nuancering. „Een 70-jarige moet zich nu elke vijf jaar voor medische herkeuring melden. Dat is het enige. Op gebied van rijvaardigheid wordt helemaal niet getoetst. Dus eigenlijk mag iedereen zo’n vijftig jaar zonder bij- of nascholing of keuring rondrijden.”

Het CBR is dan ook warm voorstander van een terugkomdag zoals die bijvoorbeeld in Finland en Luxemburg verplicht is. „Daar moeten automobilisten een halfjaar na het behalen van hun rijbewijs terugkomen. Het is geen tweede examen, maar deelname is wel verplicht. Anders wordt het rijbewijs ingenomen. Dat geldt ook voor diegenen die wel komen maar niet positief genoeg meedoen op de terugkomdag.”

Nederland gaat volgend jaar een proef doen met een terugkomdag. Dat spreekt Ten Buren wel aan: „Het is bekend dat jongeren tussen de 18 en de 24 de grootste risicogroep vormen. Het is daarom al een stap in de goede richting als zij na een halfjaar terug moeten komen. De eerste euforie is dan wat weggeëbd en het fijnslijpen heeft nog nut.”

Beginnersrijbewijs
De terugkomdag is overigens geen verlengstuk van het al ingevoerde beginnersrijbewijs. „Ten eerste is de terugkomdag nog een proef en zal meedoen vrijwillig zijn. Het beginnersrijbewijs geldt sinds 30 maart voor iedereen die zijn papiertje haalt of heeft gehaald. Het is een gewoon rijbewijs, net als vroeger, maar bij drie zware overtredingen binnen vijf jaar kan de eigenaar zijn rijbewijs kwijtraken. Te denken valt aan het veroorzaken van een ongeval met dodelijke afloop of het rijden onder invloed.”

Hoewel er dus al wel initiatieven bestaan om het rijbewijs niet ’altijddurend’ te laten zijn, zal het in de praktijk nog wel even duren voordat iedereen bijvoorbeeld elke tien jaar, bij het verlengen van zijn rijbewijs, een opfriscursus moet volgen. „Het CBR heeft overigens een hekel aan het woord ”moeten” in dit verband”, geeft Ten Buren aan. „Wij zien liever dat mensen vrijwillig meedoen. Dat zou dan beloond kunnen worden door bijvoorbeeld deelname te koppelen aan het verlagen van de verzekeringspremie.”

Intussen doet het CBR er alles aan toch goede automobilisten door te sluizen. „De tussentijdse toets (TTT) is daar een mooi voorbeeld van. Tijdens de TTT, op ongeveer driekwart van de opleiding, wordt de examensituatie exact nagebootst. Het blijkt dat leerlingen hierdoor met meer zelfvertrouwen aan het echte examen beginnen. Bovendien kan in de resterende tijd tot dat examen nog heel gericht worden gelest.”

Open dagen
Het CBR luistert zijn verjaardagsfeestje op met onder andere een drietal open dagen. De eerste is achter de rug, de tweede is vandaag en de laatste volgende week. Geïnteresseerden kunnen hun theorie- en praktijkkennis testen onder het toeziend oog van examinatoren. Verder is er van alles te doen op het gebied van dode hoeken, oogmetingen en rijbewijzen. Ten Buren: „De eerste dag was al geweldig. Wat vooral opviel was het ontstellende gebrek aan theoretische kennis. Maar wat wil je, niet alleen zakt een deel weg, maar ook veranderen de regels. Wat dat betreft onderbouwt zo’n dag ons pleidooi voor opfriscursussen.”

De open dagen worden gehouden op zestien locaties in het hele land. Voor de theorie- en de praktijktoetsen is opgave gewenst. Meer informatie: www.cbr.nl of 070-3720500.