ziet een direct verband, maar er speelt meer. Westerse regeringen moeten zich daarom meer in de positie van terroristen verplaatsen. Dit is de derde bijdrage van een serie waarin deskundigen terugblikken op de recente aanslagen. Het is voor Tony Blair -die zich zo kordaat opstelde bij de recente aanslagen in Londen- een bittere pil dat het Britse volk niet achter zijn opvatting staat dat de oorlog tegen Irak niets te maken had met die aanslagen. Een meerderheid van 85 procent van de Britten denkt dat de aanslagen wel degelijk een gevolg zijn van de invasie in Irak. En niet alleen een enkel politiek buitenbeentje, maar steeds meer parlementariërs en analisten zijn die mening toegedaan.

Een mening die ook luid verkondigd wordt door Osama bin Ladens ideologische leidsman, Ayman al-Zawahiri. In een videoboodschap liet hij op 4 augustus weten: „Tegen de Britten zeg ik dat (premier) Blair jullie vernietiging heeft gebracht in Centraal-Londen en, als God het wil, meer vernietiging zal brengen.” En verder onder meer: „Onze boodschap aan jullie is kristalhelder: jullie verlossing zal alleen komen met jullie terugtrekking uit ons land, als jullie ophouden met het stelen van onze olie en hulpbronnen, en als jullie de steun intrekken aan corrupte en corrumperende leiders.”

De Europese afdeling van de Abu Hafs al-Masri Brigades, die gelieerd is aan al-Qaida, liet weten dat zij ingenomen is met de aanval op Londen. „We zullen niet rusten voordat veiligheid werkelijkheid wordt in het land van de islam en voor moslims in Irak, Afghanistan en Palestina.”

De brigades dreigden op 19 juli met een bloedige oorlog in de West-Europese hoofdsteden als de betreffende landen niet binnen een maand hun troepen uit Irak terugtrekken. Hierbij werden naast Nederland ook Denemarken, Groot-Brittannië, Italië en andere landen genoemd.

Verspillen
De verantwoordelijkheid voor de aanslagen in Egypte, onder meer in Taba en recentelijk in Sharm al-Sheikh werd opgeëist door meerdere groepen, waaronder de Abdullah Azzam Brigade, die in een claimbrief zeggen: „Jullie broeders, de heilige strijders van de Martelaar Abdullah Azam Brigades, zijn erin geslaagd een verpletterende aanval uit te voeren op de kruisvaarders, de Zionisten en het afvallige Egyptische regime in Sharm al-Sheikh.” En voorts, „wij bevestigen dat deze operatie een antwoord was op de misdaden die begaan zijn door de strijdkrachten van het internationale kwaad, die het bloed van moslims verspillen in Irak, Afghanistan en Tsjetsjenië.”

Bezien we de doelstellingen die in tal van verklaringen, claimbrieven en andere geschriften onthuld worden, dan gaat het om de volgende al dan niet met elkaar verbonden doelen en motivaties:

Verdediging van de islam tegen oprukkende secularisatie en westerse waarden.

Verdediging van de islam tegen eigen met het Westen heulende en corrupte regeringen.

Strijd tegen de Verenigde Staten en tegen het Westen vanwege hun feitelijke dan wel ingebeelde rol inzake achterstelling en onderdrukking van islamitische en Arabische volkeren en bezetting van hun staten.

Wraak nemen op de aanvallers en bezetters van Irak en Taliban-Afghanistan, alsmede op de handlangers van die aanvallers en bezetters.

Strijd tegen alle ongelovigen, ook moslims die niet in overeenstemming met de waarden en normen van bepaalde extreem fundamentalistische groepen denken en handelen.

Het vestigen van een wereldkalifaat.

In het algemeen het afreageren van ervaren frustraties op de vertegenwoordigers van het door hen gedefinieerde kwaad.

Eigen land
Het zogenaamd ”catastrofaal terrorisme”, dat van al-Qaida, bestaat uit tal van groepen en cellen die met elkaar communicerend of praktisch autonoom aanslagen voorbereiden en uitvoeren.

Veelal wordt Irak in meer of mindere mate genoemd als een reden tot gewelddadige actie. Het gaat niet alleen om de Verenigde Staten, die afgestraft werden voordat er van de kwestie Irak sprake was.

Nadruk ligt zeker ook op de strijd in de islamitische regio, waar het de met het Westen samenwerkende regeringen betreft. Een profiel van de laatste twintig grote aanslagen laat zien dat de meeste in eigen land plaatsvinden, gericht tegen regering en maatschappij. Men denke in dit verband aan aanslagen in onder meer Egypte, Indonesië Turkije, Pakistan, Kenia, Tunesië, Saudi-Arabië, Marokko en Jordanië. Uiteraard is het treffen van Amerikaanse en andere westerse vestigingen en uitingen van westerse levensstijl mooi meegenomen.

Pape
De islam is geen oorzaak van het terrorisme, maar voor de bedrijvers van de terreur eerder een legitimatie, zij het geput uit letterlijke interpretaties van geselecteerde schriftgedeelten.

Media maakten onlangs melding van de Amerikaanse onderzoeker dr. Robert Pape, de auteur van ”Dying to Win”, die op basis van een studie van motieven en achtergronden van 462 zelfmoordstrijders tot de conclusie komt dat woede vanwege de aanwezigheid van vijandelijke troepen een voedingsbodem voor hun offerbereidheid is. En Irak is uiteraard het meest belangrijke en zeker meest saillante voorbeeld van vijandelijke aanwezigheid. De voortdurende oorlog in Irak met niet alleen straks 2000 gesneuvelde Amerikaanse soldaten maar ook 25.000 burgerslachtoffers is in veel gevallen een hoofdreden dan wel een bijkomende reden van de al-Qaida-achtige terroristen om met hun aanslagen door te gaan.

Nederland, dat bijdraagt aan de politieopleiding in Irak en aan „vredes-” en gevechtstroepen in Afghanistan, zal er goed aan doen in de huid van de terrorist te kruipen en van daaruit een oordeel te vellen over onze eventuele kwetsbaarheid voor toekomstige aanslagen.

De auteur is polemoloog en verbonden aan de Radboud Universiteit te Nijmegen.