Fischler maakt zich zorgen over de teruggang van het visbestand: zo dreigt de kabeljauw uit de Noordzee te verdwijnen. Overigens moeten de EU-ministers van Landbouw zich nog over de plannen buigen. Vooral de zuidelijke lidstaten zullen zich naar verwachting verzetten. „Het is niet dat we vissen belangrijker vinden dan vissers. Maar als er niets gebeurt, zijn zowel vis als vissers gedoemd te verdwijnen”, stelde Fischler.

De Commissie wil 8600 van de 99.000 Europese vissersschepen schrappen, ofwel 8,5 procent, en de vangst met 30 tot 60 procent, afhankelijk van de vissoort en de regio, terugdringen. De capaciteit moet zelfs met 18 procent terug. Fischler stelt voor 272 miljoen euro extra uit te trekken tussen 2003 en 2006 voor een sloopregeling. Wie daarvan gebruikmaakt, mag geen nieuwe schepen in de vaart nemen. Er mogen alleen nieuwe schepen bijkomen als een land oude ’inlevert’.

Volgens de Oostenrijkse commissaris zijn verder betere controle, zoals satellietbewaking van schepen op zee, en sancties tegen overtreders nodig. De ene lidstaat doet daar nu veel meer aan dan de ander. „We moeten ophouden met die grote verschillen”, aldus Fischler, „en de controle meer coördineren zodat we weer vertrouwen krijgen in buren, in plaats van het huidige wantrouwen.” Op lange termijn dient er een gemeenschappelijke inspectie te komen.

De gevolgen voor Nederland zijn niet in detail bekend, omdat de inkrimping niet is omgerekend per lidstaat. De details volgen pas in september. Maar de commissie schrijft in haar voorstel er van uit te gaan dat Nederlandse vissers op vrijwillige basis uiteindelijk, in een periode van zes jaar, tussen de 150 en 180 schepen inleveren. Brussel kan niet dwingen tot het slopen van vaartuigen.

CDA-europarlementslid Maat hoopt dat Fischler rekening houdt met de soort vis waar een vloot zich op richt. „Als hij bij de vloot voor kabeljauw en heek een vermindering van 40 procent wil, kan ik me dat heel goed voorstellen. Maar bijvoorbeeld het platvisbestand groeit juist, dus daar zie ik geen enkele aanleiding”, aldus Maat. In dat geval zouden de gevolgen voor Nederland beperkt zijn. VVD-collega Vermeer reageert blij verrast. „De eindeloze bodemloze put waarin Europees geld verdwijnt, lijkt te worden afgeschermd.”

Fischler wil verder geld uittrekken voor een sociaal plan voor de vissersgemeenschappen. Hij haalt 460 miljoen euro uit een potje waaruit nu nog nieuwe vissersschepen worden gesubsidieerd. Fischler denkt onder meer aan vervroegd pensioen, omscholing en een premie voor vissers die vrijwillig stoppen. Hij wil daarboven 88 miljoen euro extra.

Vorstelijk bedeeld
Om de pijn die vooral de zuidelijke EU-landen zullen voelen een beetje te verzachten, stelt de commissie voor om deze het recht te geven in de Noordzee te vissen (op soorten waarvoor geen vangsthoeveelheden zijn vastgesteld). Dat moest toch omdat dit jaar de overgangsperiode van tien jaar afloopt gedurende welke de Spanjaarden en de Portugezen niet in noordelijke wateren, zoals ook de Oostzee, mogen vissen. Fischler ontkent dat er sprake is van concessies. „Ik doe wat in het verdrag staat.” CDA’er Maat vindt dat onacceptabel. „Je hebt altijd bijvangst. Bovendien zijn Spanje en Portugal toch al vorstelijk bedeeld geweest met subsidies voor vlootmodernisering.”

De strenge voorstellen van de commissie zouden eigenlijk al een maand eerder worden voorgesteld, maar werden uitgesteld. Dat voedde speculatie over beïnvloeding van de commissie door Spanje, met 17.500 schepen goed voor de grootste vissersvloot. Commissievoorzitter Prodi zegt dat „deze voorstellen aantonen dat de commissie handelt in het Europese belang”. Fischler verwacht met steun van komend EU-voorzitter Denemarken de plannen eind dit jaar goedgekeurd te krijgen.

De Spaanse minister Canete zette in het parlement in Madrid onmiddellijk vraagtekens bij de wetenschappelijke cijfers waarop de commissie haar plannen baseert. Zijn Portugese collega sprak simpelweg van de „doodsteek” voor de Portugese visserij. Ierse en Britse bewindslieden stelden zich echter welwillend op.

De Spaanse EU-commissaris Loyola de Palacio, die al eerder rebelleerde tegen Fischlers plannen, was dinsdag verhinderd wegens een bezoek aan Moskou. In een uitgelekte brief haalt ze echter opnieuw uit naar de plannen en vooral naar het „vernietigende effect” van de industriële visserij in sommige noordelijke lidstaten. Ook de Nederlandse commissaris Bolkestein nam wegens een werkbezoek aan de Verenigde Staten niet deel aan het beraad. Frankrijk vindt veel van de voorstellen van de EU-commissaris niet van ambitie getuigen en er zitten elementen in die onaanvaardbaar zijn.