Als Gina van Elten de deur van de megastal opent, pikken een paar witte kippen nieuwsgierig in de schoenen van de bezoekers. De Barneveldse kippenboerin duwt met haar groene plastic laars voorzichtig een paar dieren opzij om enkele stappen te zetten in de verenzee. Met een enkele handeling opent ze de luiken en kunnen de kippen naar buiten.

„Die dieren met een rode kam gaan als eerste uit de stal, terwijl die witkammen waarschijnlijk binnen blijven. Ik weet niet hoe dat komt.” De kippenhouderij met vrije uitloop naar buiten is veel beter dan het systeem van de batterijkippen, zegt ze. „Daar willen we niet meer naar terug. Kippen in een kooi vond ik nooit wat. Buiten kunnen ze hun natuurlijk gedrag vertonen. Financieel zijn Freiland-kippen ook iets aantrekkelijker, want je beurt meer voor de eieren.”

Steeds meer Nederlandse legkippen kunnen buiten lopen. Van alle bedrijven met broedkippen had 28 procent in 2004 een ren naar buiten. Nederland telt ongeveer 1800 legkipboerderijen. Op 502 biologische en scharrelbedrijven kunnen de dieren in- en uitlopen. De tendens naar meer uitloop werd eerder al ingezet, maar moest in 2003 door de uitbraak van de vogelpest in Nederland een flinke stap terug doen. Dat blijkt uit cijfers van de Productschappen Vee, Vlees en Eieren die deze week naar buiten werden gebracht.

Voorheen hield boer Van Elten ook koeien, maar dat is net als de batterijkippen al jaren geleden. In de jaren ’90 is hij langzamerhand overgegaan op Freiland-pluimvee. Paul (50) en Gina van Elten (43) vertellen over het laatste gedeelte van de ombouw in 2000: „Onze kooihuisvesting met een capaciteit van 16.000 dieren was oud en moest worden vernieuwd. In de Europese Unie geldt per 1 januari 2012 een verbod op het houden van kippen in legbatterijen. Daarom vonden we het beter om toen al om te schakelen, want een nieuwe kooistal was ook een flinke investering. Stoppen met kooikippen en verdergaan met Freiland-kippen was voor ons het beste alternatief. De vooruitzichten voor dit soort eieren waren op dat moment aardig goed.”

Een dergelijke verandering gaat niet vanzelf. Paul: „Als pluimveehouder heb je veel grond en geld nodig. Grond hadden we gelukkig, dat lag al om de stal heen, dus dat was geen probleem. De overige kosten waren wel hoog: 50 gulden per kip. We moesten de oude stal slopen, grondwerk verrichten, een andere stal bouwen en hier een nieuwe inventaris in zetten voor de 24.000 nieuwe Freiland-kippen. Die grote investering hebben we nog niet terugverdiend.”

Boer Henk Groenevelt (35) uit Kootwijkerbroek is net als de familie Van Elten ook omgeschakeld. Groenevelt veranderde van 10.000 batterijkippen naar 7000 Freiland-kippen. Tijdens de vogelpest in 2003 bouwde hij de stal om voor het houden van de Freiland-kippen. „Dat kon ik makkelijk doen, want ik had grond genoeg. De batterijen waren al oud en vergden veel onderhoud en je weet dat het in 2012 is afgelopen. Daarnaast mochten er nog maar vier kippen in een kooi. Dat is één dier minder dan gebruikelijk was. Ik heb toen twee stukken aan de stal gebouwd en er andere inventaris in gezet. Gelukkig hebben we het kostenplaatje relatief laag kunnen houden, omdat we de spullen voor een lage prijs konden opkopen. De verandering kostte zo’n 10 euro (22 gulden) per kip.”

De regelgeving voor kippenhouderij zorgt volgens de Van Eltens voor veel hoofdbrekens. „Er gaat geen jaar voorbij of er moet iets worden veranderd. De ene keer wil de overheid dat er meer daglicht in de stal komt. Een andere keer zijn we verplicht de voerbakken en uitloopgaten te vergroten. Vervolgens moet de stal in compartimenten worden onderverdeeld. In ieder deel mag dan maar een bepaald aantal kippen zitten. Die laatste regel is echt onzinnig.”

Of de omschakeling financiële voordelen oplevert, staat nog te bezien. „In 2000 leverde een kooiei 9 tot 10 cent op. Het Freiland-ei was ongeveer 4 cent duurder. Maar dit is in guldens hè. In die jaren hadden we een driejarig contract om eieren voor een vaste prijs te leveren. Daarmee zaten we iets boven de marktprijs. Na de uitbraak van de vogelpest in 2003 is de handel in Freiland-eieren een stuk verslechterd. Nu is er bijna geen prijsverschil tussen een kooiei en een Freiland-ei meer (3,67 tegen 4,60 eurocent).”

Nadeel is wel dat het houden van Freiland-kippen arbeidsintensiever is. Zo kunnen de dieren eerder ziek worden en leggen ze vaker eieren buiten de nesten. „Maar door die Europese regelgeving hebben we geen ander alternatief dan Freiland-pluimvee houden. We zitten als het ware in een spagaat.”

De Van Eltens weten niet precies hoe hun toekomst eruitziet. „We zouden hier kunnen uitbreiden naar 60.000 kippen, omdat de regelgeving daar ruimte voor biedt. Hier willen we pas mee beginnen als we het ei een paar jaar lang voor een goede prijs hebben kunnen verkopen.”