”Sint Juttemis”
Auteur: Maria Stahlie
Uitgeverij: Balans, Amsterdam, 2005
ISBN 90 5018 633 5
Pagina’s: 448
Prijs: € 22,50. Maria Stahlie, onderscheiden met onder andere de Multatuliprijs, beschrijft in haar nieuwste roman, ”Sint Juttemis”, een zoektocht naar waarheid, naar echte vrijheid, die in het leven van de hoofdpersoon tot een ongekende hoogte stijgt. Het is een ontdekkingstocht, waarin Stahlie spanning en sfeer creëert, de waarschijnlijkheid achter zich laat en je meesleept over de grenzen van het brein. In ”Sint Juttemis” is het onmogelijke mogelijk en krijgt de bevrijding een onverwachte gestalte.

Margot, wonend in Amsterdam, deelt haar woonruimte noodgedwongen tijdelijk met haar schoonmoeder Sophia en stiefdochter Liza; haar man bevindt zich voor langere tijd in Nieuw-Zeeland. De situatie bevalt Margot bijzonder slecht: haar stiefdochter is kwetsbaar, stiekem en vijandig, terwijl haar schoonmoeder de eerste tekenen van dementie vertoont. Op een zeker moment krijgt Margot een verontrustend bericht uit Parijs: Iemand die veel lijkt op haar ”naaste naaste” Christophe Dralas, een bijzondere vriend uit haar jeugd, ligt in coma in een psychiatrische inrichting in Parijs. De vraag is of Margot de comateuze patiënt zo snel mogelijk wil komen identificeren. Dat markeert het begin van een reeks verbijsterende gebeurtenissen.

Om het sprookje -Christophe ligt natúúrlijk niet in coma- uit de wereld te helpen, vertrekt Margot samen met een onwillige schoonmoeder en stiefdochter zo snel mogelijk naar Parijs. Bij het ziekenhuis aangekomen blijkt helaas het tegendeel: Christophe Dralas, succesvol acteur en filmheld, ligt wel degelijk met de littekens aan zijn polsen in een psychiatrisch ziekenhuis. Dralas ligt niet in coma, maar hij heeft volgens de behandelend arts last van het zogenaamde conversiesyndroom, een gevolg van een zwaar innerlijk emotioneel conflict. Margot dient voorlopig in Parijs te blijven: wil Dralas uit zijn toestand kunnen komen, dan heeft de patiënt met een dagelijkse regelmaat bekende geuren, stoffen en klanken nodig om verleid te worden naar de werkelijkheid terug te keren. De drie dames nemen tijdelijk hun intrek in het krappe en benauwde appartement van Christophe.

Gaande de roman komt de lezer tot de ontdekking dat niet alleen Dralas, maar ook Margot, Sophia en andere mensen in zijn omgeving op zoek zijn naar de oplossing voor een innerlijk(e) drang of conflict.

Van essentieel belang voor het begrip van Christophes huidige toestand is de passie van Sasja, zijn tien jaar eerder verongelukte boezemvriend en collega-acteur. Sasja werd namelijk gedreven door een zoektocht naar waarheid. Een waarheid die je volgens hem slechts vindt als je de rede, je verstand, uitschakelt. „Dit is wat je moet doen, Cricri (koosnaam voor Dralas, EP), om tot vrijheden -waarheden- te kunnen doordringen die wetmatigheden -keurslijven- overstijgen: je moet de sprong in het ongewisse wagen, alle zekerheden achter je laten, iedere vaste grond onder je voeten kwijt raken… je moet je laten meeslepen, elke controle uit handen geven, verlíes jezelf (…). Als je dat realiseert, heb je onbegrensde mogelijkheden: je kunt op twee plaatsen tegelijk zijn; je kunt een nieuw mens worden.” Sasja vindt de film het medium bij uitstek om de waarheid achter de werkelijkheid in beeld te brengen. Hij heeft van zijn passie zijn beroep gemaakt.

Na Sasja’s dood stelt Christophe alles in het werk om Sasja’s ideaal op waarheid te testen. Hij tart diverse grenzen, waaronder die van de maximumsnelheid, van het huwelijk en van het leven.

De originaliteit van ”Sint Juttemis” komt vooral voort uit het gekozen perspectief. Alle elementen die nodig zijn voor het ontwikkelen van begrip voor de daden en de toestand van Christophe verkrijg je door de handelingen en waarnemingen van Margot. En vooral dat laatste, de waarneming van Margot, doet een flink beroep op de verbeelding. Waar Christophe tastbare grenzen overschrijdt, laat Stahlie Margot nog verder gaan: zij overschrijdt de grens van haar eigen brein.

De smaak van een dropje of de vondst van een visum is voldoende om Margot in een tranceachtige toestand te brengen, waardoor ze toegang heeft tot het brein van de ander: van Christophe, van Sasja, van haar schoonmoeder. Wat ze in het brein van de ander aan herinneringen vindt en ’meemaakt’, geeft Margot handreikingen voor het begrip van het doen en laten van de personages in haar omgeving. De verhouding met haar schoonmoeder en haar stiefdochter wint aan kwaliteit. De fantastische toegang tot de gedachten van de ander heeft geen voorspellende waarde. Het einde neemt dan ook een bijzondere wending.

Onverwachts komt Christophe bij uit zijn comateuze toestand, hij verlaat de inrichting en gaat terug naar zijn appartement, waar hij tot zijn verbazing Margot, Sopia en Liza aantreft. Dan blijkt dat voor Christophe de zoektocht naar waarheid nog niet is voltooid. Eén mogelijkheid heeft hij nog niet geprobeerd: de letterlijke sprong in het ongewisse. Voordat de dames het in de gaten hebben, neemt Christophe een aanloop, springt door het open raam de warme zomerlucht van Parijs in en vliegt weg. De lezer met een kater achterlatend. Want hoewel Stahlie haar roman met vaart schrijft, is haar boodschap een lege: haar antwoord op waarheid is lucht.