In tegenstelling tot grote broer Hamas, waarvan de leden zich beschikbaar stellen voor openbare functies, heeft Islamitische Jihad geen politieke ambities. Voorbijgaand aan het verlangen van de Palestijnen naar beëindiging van het geweld, blijft Islamitische Jihad aanvallen tegen Israël uitvoeren.

Dat de vijf maanden oude wapenstilstand -ondanks enkele gewelddadige incidenten- tot nu toe overeind is gebleven, is grotendeels aan Hamas te danken. Hamas heeft rust nodig ter voorbereiding op de macht die de groepering in de Gazastrook ten deel zal vallen nadat Israël zich in augustus heeft teruggetrokken.

Twee weken na het begin in februari van de wapenstilstand tussen Israël en de Palestijnen, zegde Islamitische Jihad de overeenkomst op door een aanslag te plegen bij een nachtclub in Tel Aviv, waarbij vijf Israëliërs omkwamen. Het was een vergeldingsactie voor een schending van het bestand door Israël, aldus Islamitische Jihad.

Israël opende de jacht op de coördinatoren van de zelfmoordaanslag en maakte daarmee de weg vrij voor meer aanslagen. Islamitische Jihad pleegde er meerdere in juni, zoals de moord op een Israëlische motorrijder op de Westelijke Jordaanoever. In dezelfde maand doodden Israëlische soldaten een commandant van Islamitische Jihad in een vuurgevecht.

Kan Islamitische Jihad in zijn eentje het bestand tussen Israël en de Palestijnen opblazen en zo de strijd weer doen oplaaien? Ja, zeggen zowel Israëlische als Palestijnse analisten, als Islamitische Jihad hiervoor kiest dan is de groepering ertoe in staat.

De steun van Islamitische Jihad aan het huidige bestand is nooit onvoorwaardelijk geweest. „Het verzet heeft het recht om te reageren op elke vorm van Israëlische agressie, waaronder arrestaties”, aldus Abdel Halim Izzedine, een Jihad-leider die afgelopen lente werd vrijgelaten uit een Israëlische gevangenis. „Aan de bezetting is geen einde gekomen en het verzet is nooit opgehouden. Als zij (de Israëliërs, red.) het rustiger aandoen, dan doen wij het rustiger aan. Als zij de boel laten escaleren, dan escaleren wij mee.”

Islamitische Jihad bestaat inmiddels een jaar of 25. In het midden van de jaren ’80 pleegde Jihad verschillende dodelijke aanslagen op Israëliërs. Hamas ontstond enige tijd later. De twee groeperingen hebben dezelfde doelstellingen: de vernietiging van Israël en de stichting van een islamitische staat. Het grote verschil met Hamas is dat deze ook een sociaal welzijnssysteem van scholen, klinieken en liefdadigheid heeft opgezet. Hamas deed het goed in de laatste verkiezingen, als tegenstander van de regerende Fatah-partij.

Bovendien is Hamas een gedisciplineerde organisatie, terwijl Islamitische Jihad voornamelijk bestaat uit kleine cellen van strijders, die volgens Israëlische en Amerikaanse analisten worden gesteund en aangestuurd door Iran, een van de aartsvijanden van Israël. Leden van de Libanese radicale beweging Hezbollah zouden fungeren als tussenpersonen. Islamitische Jihad ontkent de invloed van Iran op de beweging.

Islamitische Jihad is, in tegenstelling tot Hamas, nog steeds een marginale beweging. In de Gazastrook en Jenin heeft Jihad de meeste aanhang. De leiders van de beweging zitten vooral in Syrië, maar ook in Libanon en Egypte.

Terwijl ervan wordt uitgegaan dat de Fatah-partij en Hamas zich rustig zullen houden tijdens de ontruiming van de Gazastrook, zou Islamitische Jihad de gelegenheid wel eens kunnen aangrijpen om zijn spierballen te tonen.

Jihad wil de Palestijnse leiding uitdagen, aldus de Israëlische antiterreurexpert Boaz Ganor. „Ze zijn tegen elke andere vorm van activiteit dan geweld.”

Het Palestijnse parlementslid Ziyad Abu Amr, die regelmatig optreedt als bemiddelaar tussen de Palestijnse leider Mahmud Abbas en radicale groeperingen, meent dat Islamitische Jihad het bestand kan opblazen als de beweging vergeldingen blijft uitvoeren en Israël niet stopt met zijn aanvallen.

Uiteindelijk komt Hamas hierdoor in een lastige positie terecht en dringt het besef door dat Hamas niet kan blijven toekijken terwijl Jihad vecht, aldus Amr.