De opmerkelijke stijging van het eigenwoningbezit van de afgelopen decennia zet nog steeds door. Huurders zijn thans in de minderheid. In veel gevallen dekt het begrip eigen woning echter niet de volle werkelijkheid. Het zijn wel eigen woningen in juridische zin, maar niet in economisch opzicht.Veel van die eigen woningen zijn immers voor een belangrijk deel gefinancierd met een hypothecaire lening. Door de groei van het aantal eigen woningen en de explosieve prijsstijging van een aantal jaren geleden, is de totale hypotheekschuld dan ook fors toegenomen. In totaal gaat het om 340 miljard euro.

Dat betekent wel dat die hypotheekschuld een factor van betekenis is geworden, zowel voor de individuele burger als op macroniveau. De huizenbezitter en de overheid zijn kwetsbaar bij een stijging van de hypotheekrente.

Die rente bevindt zich thans op een historisch laag niveau. Een ingrijpende verlaging kun je je moeilijk meer voorstellen, al zijn voorspellingen op dit punt altijd gewaagd. Maar de stelling is goed te verdedigen dat in de komende jaren een stijging meer voor de hand ligt dan een daling.

Een flinke stijging betekent voor de minister van Financiën dat de aftrekpost van de hypotheekrente een groter gat slaat in de opbrengst van de loon- en inkomstenbelasting. Dat is een reden temeer voor het volgende kabinet om deze aftrekpost verder in te perken. Bijvoorbeeld door een bovengrens te stellen aan de aftrekbare hypotheekschuld, of door het invoeren van een apart belastingtarief (lager en voor iedereen gelijk) waartegen de hypotheekrente aftrekbaar is. Abrupte ingrepen zijn hier ongewenst, maar dat betekent nog niet dat er niets moet gebeuren.

Ook de woningbezitter moet echter de risico’s die hij loopt goed in de gaten houden. Kan hij de maandelijkse lasten nog opbrengen als de rente 2 of 3 procent stijgt? Die vraag is temeer relevant omdat mensen in toenemende mate kiezen voor een variabele rente of een korte rentevaste periode. Op die manier zijn de huidige rentelasten het laagst, maar als men dan al zo ongeveer aan het maximum van zijn financiële draagkracht zit, loopt men wel grote risico’s.

De Nederlandsche Bank attendeerde woensdag op deze bedenkelijke gang van zaken. Juist nu de rente laag is, zou men moeten kiezen voor een lange rentevaste periode, waardoor men minder kwetsbaar wordt voor komende rentestijgingen. De financiële toezichthouder AFM signaleerde al eerder dat een kleine 100.000 huishoudens in de problemen komen wanneer de rente met 2 procent stijgt.

De popularisering van het huizenbezit is op zich een goede zaak. Mensen met een eigen huis steken meer geld en energie in woningverbetering en zijn meer betrokken bij hun woonbuurt.

Maar als woningbezitter krijgen ze ook te maken met de financiering van grote leningen. Niet iedereen overziet daarvan de consequenties op langere termijn. Soms zijn er onverwachts kostbare reparaties nodig. Wat dat betreft is het leven van een huurder een stuk simpeler. Het is daarom goed dat De Nederlandsche Bank en de AFM niet schromen om waarschuwingssignalen af te geven.