Sinds halverwege vorig jaar wordt het grootste deel van de nieuwe hypotheken afgesloten tegen een variabele rente of een rentetarief dat slechts voor een korte tijd vaststaat. Het aantal nieuwe hypotheken met een rentevaste periode van meer dan tien jaar neemt juist verder af. Volgens DNB vergroot de hang naar korte rentevaste periodes „de kwetsbaarheid van een stijgend aantal huishoudens” op het moment dat de hypotheekrente omhooggaat.

De rentetarieven die hypotheekaanbieders hanteren, staan nu op een opmerkelijk laag niveau. De afgelopen weken volgden de renteverlagingen van banken elkaar in rap tempo op. De Postbank zette zijn tarief voor een rentevaste periode van vijf jaar deze week zelfs op het laagste peil sinds de bank in 1973 begon met de verstrekking van hypotheken.

Volgens Rabobank, marktleider in hypotheken, grijpen consumenten de lage rentetarieven vooral aan om hun uitgaven op korte termijn te drukken. „Mensen kijken toch voornamelijk naar de kosten die onder de streep overblijven. En de maandlasten zijn nog altijd lager als je de renteperiode kort vastzet”, aldus Rabobank-econoom L. Wolters. „Wij denken overigens niet dat het verstandig is alleen naar de korte termijn te kijken.”

De AFM waarschuwde eerder dit jaar al dat huizenbezitters zich in een kwetsbare positie hebben gemanoeuvreerd. De financieel toezichthouder heeft becijferd dat tienduizenden consumenten in de financiële problemen komen als de rente omhooggaat. Een rentestijging met 2 procentpunt zal naar schatting 80.000 huishoudens in betalingsproblemen brengen, omdat de lasten van hun hypotheken en leningen toenemen. Die nieuwe probleemgevallen zullen boven op de 180.000 huishoudens komen die momenteel al financieel in de knel zitten.

In zijn jaarverslag over 2004 uitte collega-toezichthouder DNB ook al zijn zorgen over het toenemend aantal hypotheken dat snel reageert op een stijgende rente. Bovendien constateerde de centrale bank in het verslag dat de hypotheekschulden vorig jaar beduidend sneller toenamen dan de huizenprijzen.

De gevolgen van de financiële risico’s die consumenten nemen, waren volgens DNB in 2004 terug te vinden in het aantal persoonlijke faillissementen: dat nam met 14 procent toe.

In de eerste vier maanden van dit jaar hebben huizenbezitters opnieuw meer geleend. Daardoor is het totale bedrag dat banken aan hypotheken hebben uitstaan opgelopen tot een totaal van bijna 339 miljard euro.