Mevrouw Leek is erg enthousiast over de bezigheden binnen haar afdeling. „Mensen die nooit voor zichzelf zullen opkomen aan werk helpen. Dat is prachtig. Je kunt een speciaal loon afspreken, het is vaak goedkoper dan het zelf te doen en er zijn veel subsidiemogelijkheden. Bovendien zijn deze mensen erg trouw, meer dan menig ander.”

Mensen met beperkingen, verstandelijk, psychisch of lichamelijk, hebben extra last van de economische stagnatie. Het kost steeds meer tijd en inspanning om voor hen een geschikte baan te vinden, weet mevrouw Leek uit ervaring. Ook andere maatregelen zetten de arbeidsmarkt voor deze groep onder druk. „Eenvoudige taken worden als gevolg van de Wet poortwachter bij grotere bedrijven vaker ingevuld door eigen medewerkers die in de versukkeling zijn geraakt. De concurrentieslag neemt verder toe doordat de sociale werkvoorzieningschappen moeten afslanken.”

Kliq, ooit voortgekomen uit het vroegere GAK, behoort tot de grotere reïntegratiebedrijven van Nederland. Er werken in de vele vestigingen ongeveer 600 mensen. Van hen zijn er ongeveer 100 werkzaam bij de twee speciale afdelingen die zich bezighouden met het begeleiden van mensen met een handicap. „Alles wat meer aandacht behoeft, komt bij ons”, zegt mevrouw Leek, zelf verantwoordelijk voor de job-coaching.

Per 1 januari dit jaar kreeg Kliq, na een aanbesteding, van het UWV een gunning voor 1400 zogenaamde trajecten. Enkele honderden zijn inmiddels in gang gezet, de rest volgt dit jaar en begin 2006. Bij het bedrijf wordt verwacht dat van deze groep 50 tot 60 procent in een (deeltijd)baan kan worden geplaatst. In de overeenkomsten is aangegeven hoeveel tijd de job-coach mag besteden aan begeleiden en training. Maar die tijd is vaak krap, zegt mevrouw Leek. „Wij krijgen veel jong-gehandicapten. Mensen met een wat lager IQ, je ziet op het eerste oog niets aan hen. Zo was een van onze coaches bezig met de plaatsing van een jongeman in een supermarkt. Bij de zuivelafdeling moesten de verse producten achteraan wordt gezet. Maar hij kon niet lezen. De coach is vervolgens drie keer de beschikbare tijd bezig geweest om dat op een andere wijze aan te leren. Nu heeft de jongen een vaste aanstelling.”

Annelies Leek is bijzonder te spreken over haar coaches, die zich in allerlei bochten wringen om een geschikte baan te vinden. Lang niet alle werkgevers zijn onwillig, vindt ze. „We doen veel zaken met Albert Heijn, garages, groenbedrijven, talloze andere mkb-bedrijfjes en niet te vergeten McDonald’s. Daar hebben ze echt oog voor deze mensen.”

In alle gevallen staat de wens van de cliënt voorop. „Als iemand graag piloot had willen worden, leidt dat na enig doorvragen misschien tot koffers sjouwen op vliegveld Eelde. En als iemand in zijn sociale omgeving boerenwerk heeft geleerd, gaan onze coaches met hem of haar letterlijk de boer op. Ze schuwen de modder niet en gaan als dat nodig is zelfs ’s nachts mee om kippen te vangen.”

Zeker 90 procent van alle klanten met beperkingen komt via de UWV bij een reïntegratiebedrijf. Om hoeveel mensen het landelijk in totaal gaat, weet mevrouw Leek niet. Naast Kliq houdt zich nog een aantal bureaus met deze groepen bezig. Daarnaast zijn er vele kleinere bedrijfjes actief. „Maar het zijn zeker vele duizenden mensen. Als je alleen al hoort hoeveel gesprekken sommige UWV-kantoren moeten voeren met de mensen met een Wajong-uitkering (WAO voor jongeren-AE). Da’s enorm.”

Annelies Leek treft in toenemende mate jeugdigen met psychische problemen. „Jongeren met aandoeningen als schizofrenie, borderline en in toenemende mate ook autistische stoornissen. Het is voor ons een wat moeilijker groep, omdat ze vaak op een lager niveau functioneren dan waarvoor ze zijn geschoold. Je hebt bij de reïntegratie soms veel gesprekken nodig.”

Het belangrijkste criterium voor het UWV om mensen te bewegen betaald werk te zoeken, is hun productiviteit. „Zodra die beneden de 25 procent wordt geschat, gaat de betrokkene door naar de sociale werkvoorziening. Maar rondom die inschatting is er een beetje een grijs gebied.”

Door de kwakkelende economie dreigen werknemers met een arbeidshandicap nog meer dan voorheen aan de kant te blijven staan. Maandag het eerste artikel in een serie over werk en handicap. Dinsdag deel 2: ”Je hoeft je hier niet schuldig te voelen”.