In de Ierse republiek is de afgelopen maanden veel gespeculeerd over de vraag of politici van Sinn Fein kunnen toetreden tot een nieuwe coalitieregering. Vrijdag gaan de Ieren naar de stembus en er wordt een grote winst voor Sinn Fein voorspeld.

Sinn Fein is de enige partij die zowel in Noord-Ierland (en dus Groot-Brittannië) als in de republiek van Ierland aan verkiezingen meedoet. Heel logisch eigenlijk, want de hereniging van Ierland is het belangrijkste ideaal van de partij.

Maar Sinn Fein is niet alleen voorstander van de vereniging van Ierland, de partij heeft dit ideaal jaren met bloedig geweld nagestreefd. Het Ierse Republikeinse Leger (IRA) is de gewapende tak van de partij. „Wij vechten met het geweer in de ene hand en de stembus in de andere”, lichtte partijleider Gerry Adams ooit toe.

Sinn Fein en de IRA vormen een belangrijke factor in het conflict tussen katholieken en protestanten in Noord-Ierland. De katholieken streven naar een verenigd Ierland onder regering van de Ierse republiek in Dublin. Deze groep wordt daarom ook wel republikeins of nationalististisch genoemd.

De protestanten voelen zich echter meer verbonden met Groot-Brittannië en willen daarom dat Noord-Ierland deel blijft van deze unie met de Britten. Zij worden unionisten of loyalisten genoemd. Wekelijks vinden er nog gewelddadige rellen tussen deze twee groepen plaats.

In Noord-Ierland heeft Fein al een periode van groei achter de rug. De republikeinse partij zit met achttien zetels in de volksraad en heeft twee ministers in de regering.

In de republiek Ierland heeft de partij echter maar één zetel in het 166 leden tellende parlement. Maar ook hier wil men een doorbraak maken. Veel nieuwe kiezers voelen zich aangesproken door het onversneden marxistische sociale programma van de partij. De peilingen voorspellen een grote groei naar ten minste drie zetels en misschien wel vijf. Binnen de Nederlandse verhoudingen ben je met vijf zetels nog maar een grote splinter, maar in Ierland kun je dan juist interessant worden voor een coalitie.

De grootste huidige regeringspartij is Fianna Fáil van premier Bertie Ahern. Er wordt sterk rekening mee gehouden dat deze met 83 zetels de absolute meerderheid in de volksvertegenwoordiging krijgt. Mocht Ahern echter nog een paar zetels tekortkomen, dan zoekt hij steun bij een kleine partij. En dit zou dus ook Sinn Fein kunnen zijn.

Net als de Lijst Pim Fortuyn in Nederland, wordt Sinn Fein door bijna iedereen uitgesloten van politieke samenwerking. Vooral van Ahern is deze afwijzing opvallend, want in 1998 heeft hij er bij de vredesonderhandelingen van het Goede-Vrijdagakkoord juist op aangedrongen dat Sinn Fein in Noord-Ierland wel in de regering zou komen. En juist daar pleegde de partij terreur.

Volgens The Economist van deze week was de IRA ooit „de meest gevreesde terreurorganisatie van Europa.” Ook na het vredesproces in 1998 is de organisatie nooit ontbonden. Wel zijn er twee wapenoverdrachten geweest.

„Niemand twijfelt eraan dat de IRA nog veel wapens heeft”, zegt dr. Neil Jarman, directeur van het Institute for Conflict Research in het Noord-Ierse Belfast. „De IRA heeft verschillende bunkers vol wapens in het land. Als de wapens worden ingeleverd, gaat dit per bunker.”

Hoeveel wapens er precies zijn overhandigd, is niet bekend, zegt Jarman. „Er is alleen gezegd dat het van significante omvang was. Dat lijkt me meer dan een paar geweren, anders zou de ontwapeningscommissie haar geloofwaardigheid gemakkelijk verliezen.”

„Het aantal wapens dat is ingeleverd, is eigenlijk ook nog niet zo belangrijk. Voor de IRA was het heel gevoelig. Het was de eerste keer na 1920 dat de fanatieke Ierse republikeinen wapens inleverden.”

Dr. Jarman denkt dat het veel belangrijker is wat er aan de politieke tafel gebeurt. „De wapens blijven wel een bedreiging. Maar boven de grond is men bezig een situatie te creëren waarin de mensen er belang bij hebben in het democratisch gareel plaats te nemen. Daarin past het gebruik van wapens niet.”

De verkiezingen vrijdag in de Ierse republiek zijn de belangrijkste reden om wapens in te leveren. „Als je wilt meewerken aan een fatsoenlijke regering, kun je geen privé-leger achter de hand houden. Men wil graag een geziene politieke partij worden. Dit verklaart ook waarom Sinn Feins vijanden, de protestantse loyalisten, nog geen wapens hebben ingeleverd. Zij hebben daar geen politiek belang bij.”

Prof. Paul Bew, hoogleraar Ierse politieke geschiedenis aan Queen’s University in Belfast, schudt zijn hoofd. „De IRA is een organisatie die vele mensen heeft vermoord. Onlangs heeft men nog een drugsdealer omgelegd. Tegen de dader is geen aanklacht opgesteld. Getuigen houden zich stil, bang als ze zijn om te worden bedreigd. Hoe meer drugsdealers ze doodschieten, hoe populairder deze republikeinse beweging wordt.”

Bew vindt het onsmakelijk dat de terroristen van vroeger nu zo gemakkelijk tot de regering toetreden. „In Noord-Ierland is Martin McGuinness minister van Onderwijs. In een recent interview zegt hij dat hij de tweede militaire commandant van de IRA was. Nou, dan ben je er niet om thee te zetten. De IRA is verantwoordelijk voor 1800 van de meer dan 3000 doden. McGuinness draagt nu echter een colbert met stropdas en leert onze kinderen woorden van liefde en begrip. Denk je niet dat dit land een groot probleem heeft?”

Toch gelooft prof. Bew dat het conflict over de vereniging van Ierland op een politieke manier moet worden opgelost. „Het vredesproces is een smerig proces. Maar er is geen alternatief. Het heeft nu al honderden levens gered. Daarom is het goed als Sinn Fein ertoe wordt gedwongen meer wapens op te geven. Uiteindelijk moet men alle geweld loslaten.”