Faillissementsrechter Eugene Wedoff in Chicago stond de luchtvaartmaatschappij United Airlines vorige maand toe haar pensioenverplichtingen over te hevelen naar de zogeheten Pension Benefit Guaranty Corporation (PBGC). De PBGC is de verzekeraar voor bedrijfspensioenfondsen, die gebruikelijk zijn in bijvoorbeeld de luchtvaart- en de auto-industrie. Deze beslissing van Wedoff scheelt United jaarlijks 645 miljoen dollar. Deze manoeuvre is overigens alleen mogelijk als een bedrijf om uitstel van betaling heeft gevraagd.

„In het kader van de verplichte reorganisatie die de faillissementswetgeving eist, kan een bedrijf tijdelijk z’n pensioenverplichtingen overhevelen naar de PBGC”, aldus analist William Gale van het Brookings Research Instituut in Washington. De maatregel is dus tijdelijk, maar andere maatschappijen beschouwen de ’vrijstelling’ voor United als een unfair concurrentievoordeel en overwegen al om -eveneens via een faillissementsprocedure- dezelfde vrijstelling te vragen.

Dat is geen hoopvol perspectief voor tal van gepensioneerden, want als pensioenverplichtingen van bedrijfsfondsen worden overgeheveld naar de PBGC kan die organisatie maar een deel betalen van de pensioenen waar mensen recht op hebben. „Het economisch klimaat in dit land is hard. Bedrijven proberen in toenemende mate de ziektekosten af te schuiven op de werknemers en de pensioenkosten op de PBGC. Deze organisatie komt nu echter al 23 miljard dollar te kort, nadat een aantal grote bedrijfsfondsen, zoals dat van United Airlines en het fonds van staalproducent Bethlehem Steel, hun verplichtingen mochten overhevelen”, aldus Gale.

De senaat nodigde de topfunctionarissen van United Airlines, Northwest Airlines en Delta Air Lines deze week uit om meer inzicht te krijgen in de situatie van de pensioenfondsen in de luchtvaart. De openbare informatie over zulke fondsen is vaak schaars, omdat pensioenfondsen geen volledige openheid van zaken hoeven te geven. Zij moeten hun gegevens alleen aan de PBGC melden, maar die informatie is vertrouwelijk. Dit is van belang, omdat de regels voor de boekhouding van Amerikaanse bedrijfspensioenfondsen nogal soepel zijn.

„Toen Enron knoeide met de cijfers betekende dit misleiding van de belegger en van de autoriteiten. Dat is strafbaar. Maar bedrijfspensioenfondsen mogen allerlei boekhoudkundige trucs toepassen om een gunstiger beeld van hun fonds naar buiten te brengen. Dat is weliswaar toegestaan, maar het maakt een juist inzicht in hun solvabiliteit moeilijk”, meent senator George Miller.

Hij is met een aantal van zijn collega’s van de commissie financiën en met het Witte Huis bezig om de accountingreglementen voor bedrijfspensioenfondsen aan te scherpen.

Volgens de PBGC hebben grote bedrijfspensioenfondsen momenteel 450 miljard dollar minder liquide middelen dan officieel nodig is om aan alle verplichtingen te voldoen. Vijf jaar geleden was dit tekort nog maar 50 miljard dollar. „Er ontstaat langzamerhand een enorm gat in het pensioensysteem voor werknemers van grote bedrijven. Koppel dat aan het tekort van de PBGC zelf, dan zie je dat een herhaling dreigt van de ”savings and loan”-crisis van de jaren tachtig”, meent senator Miller. Hij refereert aan de crisis rond de Amerikaanse spaarbanken die in de jaren tachtig niet meer aan hun verplichtingen konden voldoen.

Om miljoenen particuliere faillissementen te voorkomen, nam de overheid de hele schuldenlast over. Dat kostte de Amerikaanse belastingbetaler 223 miljard dollar (167 miljard euro, omgerekend in de koers van vandaag).

Miller stelt nu onder meer voor om de bijdragen van het bedrijfsleven aan de PBGC fors te verhogen. „Bedrijven zijn daar natuurlijk tegen, maar als je de PBGC wilt gebruiken voor bedrijfssaneringen moet je daar wat voor overhebben. Anders draait de belastingbetaler ervoor op en dat is oneerlijk, zeker als je bedenkt dat de PBGC maar een deel uitbetaalt van dat waarop gepensioneerden formeel recht hebben”, aldus Miller.