”Tastbare Tijd. Cultuurhistorische atlas van de provincie Utrecht”
Auteur: Ronald Blijdenstijn
Uitgeverij: Provincie Utrecht, 2005
ISBN 90 76092 400
Pagina’s: 320
Prijs: € 29,50. Wat is er vroeger aangelegd en gebouwd? En wat is daar nu nog van over? Veel van dit soort vragen krijgen een antwoord in de onlangs verschenen cultuurhistorische atlas van de provincie Utrecht. ”Tastbare tijd” beschrijft en verbeeldt de tastbare kenmerken in het landschap van het heden en het verleden, en geeft zelfs aanbevelingen voor de toekomst.

Voor het eerst in de geschiedenis heeft de provincie een samenhangend verhaal geschreven over de drie militaire linies en de tien historische landschappen in de provincie Utrecht. Speciaal gemaakte tijdlaagkaarten, historisch kaartmateriaal en vele luchtfoto’s laten een grote verscheidenheid aan cultuurhistorische waarden zien.

De auteur beschrijft in het prachtig uitgevoerde boek de cultuurgeschiedenis van de provincie Utrecht. Hij gaat in vijf grote stappen door de tijd: tot 1000, 1000-1600, 1600-1800, 1800-1900 en 1900-2000. Na een beschrijving van de drie verdedigingslinies in het gebied (de Romeinse Limes, de Grebbelinie en de Hollandse Waterlinie), verdeelt hij de provincie in tien deelgebieden. De verdeling is vooral gemaakt naar grondsoort en oogt logisch.

Het zijn niet alleen de tijdsaanduidingen van de vroege perioden die vragen om een kritische reactie. Bij de bewoningssporen in de eerste twee perioden (tot 1000 en 1000-1600) zijn het vooral de boerderijen en stenen kamers die in de beschrijving ontbreken.

Zeer veel historisch materiaal ligt klaar om geïntegreerd te worden in een boek als dit. De laatste tijd beginnen historici grip te krijgen op voorheen redelijk onbekende begrippen als stenen kamers. Uit recent onderzoek op de Heuvelrug en in het Krommerijngebied blijkt dat er veel meer van deze versterkte boerderijen zijn geweest dan tot nu toe is aangenomen. Geen spoor daarvan is in ”Tastbare Tijd” terug te vinden.

Een gemiste kans, te meer daar een aantal oude boerderijen in de provincie Utrecht redelijk goed is beschreven en er voor een heel groot aantal andere archiefmateriaal genoeg voorhanden is. Dat zijn tastbare herinneringen aan een ver verleden.

De prachtige, overzichtelijke kaarten in het boek vergoeden veel. Eindelijk is er een goed overzicht van de grote lijn van de cultuurgeschiedenis. En het boek pretendeert meer te zijn. Als inspiratiebron voor bestuurders en ontwerpers die zich met de ruimtelijke ontwikkeling in Utrecht bezighouden, is het een handig boek. Ook de geïnteresseerde leek met belangstelling voor zijn eigen leefomgeving kan met dit boek goed uit de voeten.