”De roep van de ziel, emoties als taal van onze binnenkant”
Auteur: Dan Allender en Tremper Longman III
Uitgeverij: De Navigators, Driebergen, 2002
ISBN 90 76596 026
Pagina’s: 256
Prijs: € 19,50. Emoties kunnen lastig zijn. Op onverhoedse momenten kunnen ze de kop opsteken, om je zo te beïnvloeden dat je de controle over jezelf verliest. Zeker negatieve emoties kunnen je belemmeren om goed te functioneren. Welke emoties zich voordoen, heeft mede te maken met hoe anderen met ons omgaan en wat onze reactie daarop is.

De auteurs van ”De roep van de ziel, emoties als taal van onze binnenkant” onderscheiden op grond van deze wisselwerking zes moeilijk te hanteren emoties: boosheid, angst, jaloersheid, wanhoop, minachting en schaamte. Plezierige emoties vallen buiten het bestek van deze uitgave.

Van een boek dat over emoties gaat, verwacht je een heldere uiteenzetting over het optreden van verschillende soorten emotie en hoe je er vat op kunt krijgen. Dit gaat niet helemaal op voor dit boek. De centrale vraag is namelijk niet hoe we onze emoties onder controle kunnen krijgen, maar wat ons hart doet ten opzichte van God en van anderen. Stellen we het open of sluiten we ons af? Pakkende praktijkvoorbeelden halen emoties voor het voetlicht.

De auteurs stellen de vraag wat de Bijbel ons leert over het omgaan met emoties. De Psalmen blijken hier veel over te zeggen. We zien hoe gevoelens hoog oplopen en de dichter tot God schreeuwt. De parallellen tussen onze gevoelens in tegenvallende situaties en de vertolking van de psalmdichters zijn verrassend.

Een nog diepere laag van emoties is dat ze ons volgens de schrijvers iets laten zien van het karakter van God. Dit is in feite de kern van het boek. Door emoties beter te begrijpen, is het volgens de auteurs mogelijk om God beter te leren kennen. Dit is op het eerste gezicht een gewaagde onderneming. Want hoe kunnen we door dieper in ons hart te kijken iets over God leren? Dit kan alleen door heel dicht bij de Schrift te blijven. En dan merk je dat er verschillenden bijbelse lijnen te trekken zijn.

Van enkele emoties ligt de relatie met God duidelijk. Boosheid helpt ons Zijn haat tegen de zonde te begrijpen. Jaloersheid openbaart Zijn passie voor Zijn geliefde volk. Minachting onthult Zijn onoverwinnelijke bespotting van het kwaad.

Angst, wanhoop en schaamte zijn moeilijker te relateren aan God, omdat ze wezenlijk niet bij Hem horen. Eigenlijk passen deze emoties niet in het thema van het boek. Waarschijnlijk zijn ze toch meegenomen omdat ze ons iets leren over het hart van Jezus. Hij maakte tot in het uiterste door waar mensen onder gebukt kunnen gaan. „Angst, wanhoop en schaamte vergroten de onbegrijpelijke verschrikkingen van het kruis en de bewogenheid van onze Heer om de consequenties van onze zonde op Zich te nemen”.

God gaf emoties om ons te beschermen. Te veel of te weinig emotie belemmert het goede functioneren. Emoties zijn meestal samengesteld uit verschillende facetten. Door emoties helder uit te pellen, maken de auteurs duidelijk waarom bepaalde emoties worden opgeroepen. Bij schaamte bijvoorbeeld wordt de kern van het probleem gelegd bij de neiging om onszelf op een voetstuk te plaatsen waar we vanaf kunnen vallen.

Ook emoties moeten gevormd worden naar Gods beeld. We mogen ontsteken in gerechtvaardigde boosheid in strijd tegen de zonde, maar ons niet al te zeer laten meenemen door ongerechtvaardigde boosheid. God vraagt ons ervan doordrongen te zijn dat het kwade uiteindelijk gebonden is aan Zijn macht. De vrees voor mensen moet het ten slotte afleggen tegen de vrees voor God. Wanhopige gedachten hebben niet het laatste woord. Er gloort hoop als we mogen zien dat Jezus in de wanhoop tenonder is gegaan om mensen te verlossen.

God laat zich soms kennen in termen van onze emoties. In reformatorische kringen spreken we van een mensvormige voorstelling van God, waarbij direct gezegd wordt dat het slechts een beeld is van de werkelijkheid. De auteurs kennen die terughoudendheid niet in het mensvormig spreken over God. In een zin als: „De Zoon werd weerzinwekkend voor de Vader. De Vader keerde Zich vol haat van Hem af”, mis ik de schroom om het mysterie van de kruisdood in te kleuren.

Dit neemt niet weg dat het boek op een positieve manier aanzet tot nadenken over Wie God is. Mede door het lezen van dit boek wordt duidelijk dat ons godsbeeld makkelijk eenzijdig kan worden. „We zien Hem graag als genadevol, aardig, geduldig, en soms als een boze God.” De kanten van God als spotter met de goddeloze en God als een jaloerse echtgenoot worden in tegenstelling tot de profeten vaak niet belicht. De gekozen insteek van het boek bracht een nieuw besef naar boven. Als wij al zo sterk beïnvloed worden door emoties, hoe huiveringwekkend moet dan God niet zijn in Zijn optreden tegen de zonde?

God blijft voor ons ondoorgrondelijk. We moeten niet denken dat God ooit voorspelbaar wordt, daarom is er een hoofdstuk gewijd aan dit onderwerp. Het laatste hoofdstuk gaat over Gods goedheid, om nog eens te benadrukken dat we ons met al onze emoties -ook de negatieve- afhankelijk mogen opstellen naar God die volmaakt kan vervullen met Zichzelf.