”Sabbatical. Van droom naar daad; stress en onthaasten”
Auteur: Carien Karsten en Gerard Smit
Uitgeverij: Elmar, Rijswijk, 2001
ISBN 90 3891 219 6
Pagina’s: 180
Prijs: € 13,80. Voor wie zich wel eens afvraagt of het helpt om er eens een flinke tijd tussenuit te gaan, is een interessant boek verschenen: ”Sabbatical. Van droom naar daad”. Het biedt een persoonlijk verslag van twee vermoeide mensen die op een goede dag besluiten de boel de boel te laten en op het vliegtuig naar Australië stappen, zo ver mogelijk weg van de stress van alledag.

In het boek volgen we de auteurs, Carien Karsten en Gerard Smit, op de voet en worden we in staat gesteld te beoordelen of zij in hun opzet geslaagd zijn. Kom je na zo’n sabbatsverlof werkelijk als een ander mens terug? ”Van droom naar daad” is tegelijk een boeiend verslag van een reis door Australië. De onmetelijke ruimte van het Australische landschap, het rode zand van de woestijn en de koesterende zon helpen je om delen van jezelf te ontdekken waarvan je vergeten was dat ze je zoveel plezier deden, zo lezen we op de cover. Als je daar je stress niet kwijtraakt, waar dan wel?

De spanning in het boek wordt gevormd door de vraag of dat de auteurs werkelijk lukt. Daarbij maken we kennis met twee heel verschillende mensen: Gerard Smit, filosoof en docent aan een school voor journalistiek, en zijn vrouw Carien Karsten, psychotherapeut en schrijver van twee boeken over burn-out. Om beurten schrijven zij een hoofdstuk. Carien neemt vooral de verhalen over stress voor haar rekening, Gerard de reisverhalen. Deze combinatie is een gewaagde onderneming. De kans is aanwezig dat het resultaat te veel een compromis is, dat het vlees nog vis is, geen echt reisverhaal en geen echt stressdocument.

Juwelen
Aanvankelijk imponeert het boek toch vooral als een reisverslag. In het eerste hoofdstuk volgen we het echtpaar bij zijn verkenning van Bangkok, waar ze een stopover maken. Ze laten zich wijsmaken dat ze goede zaken kunnen doen door voor een flink bedrag aan juwelen te kopen, die ze in Australië veel duurder weer zouden kunnen verkopen. Zo zouden zij een deel van hun reis al mooi kunnen terugverdienen. In Australië blijkt al snel dat ze bij de neus genomen zijn. De saffieren en gouden sieraden blijken van inferieure kwaliteit.

In Sydney aangekomen, worden hun koffers streng gecontroleerd op etenswaren. Hun schoenen worden schoongespoten. Australiërs weten immers als geen ander hoe het kleinste spoortje vreemde natuur het land kan verwoesten. Sydney komt op Karsten en Smit over als een saaie, opgeruimde stad. Het natuurschoon in de wijde omgeving, de Blue Mountains, kan hen niet bekoren. Een safari naar het binnenland, de ”Outback”, levert in eerste instantie zo veel ergernis en frustratie dat zij een tweede geplande safaritocht zo snel mogelijk willen afzeggen. De zeer bijzondere en kunstige taartjes die overal genuttigd worden, lijken niet het genot op te leveren dat ze verdienen.

Rustig baantje
Geleidelijk aan lijkt de stress de auteurs los te laten en het vermogen tot het genieten en ervaren van de omgeving en de rust toe te nemen. Merkwaardig genoeg lijkt met name Carien haar onvermogen tot genieten toch lange tijd toe te schrijven aan de saaiheid van het land, in plaats van aan de stress die haar de eerste helft van de reis nog duidelijk parten speelt.

Cariens stressdocument bestaat voor een groot deel uit observaties van andermans stress. Het is jammer dat we uiteindelijk niet meer te weten komen over haar eigen proces. Zo maken we kennis met een gestreste bibliothecaris in Adelaide. Burn-out is een onderschat probleem bij deze beroepsgroep, zo lezen we. Je hebt geen eigen ruimte, bent altijd zichtbaar en altijd aanspreekbaar. Begrip is er nauwelijks voor bibliotheekpersoneel, omdat het grote publiek ervan uitgaat dat het om een rustig baantje gaat. Wat te doen aan deze stress? Te denken valt aan het nemen van een andere baan (…), een time-out, fitness, ontspanningsoefeningen en jezelf doelen stellen. Wie eenmaal burn-out is, wordt echter volgens de auteur zo meegezogen in machteloze gevoelens dat hij doorgaans zelf geen uitweg ziet. Dan is het goed dit met de manager te bespreken en te vragen om financiële vergoeding voor professionele hulp.

De auteurs schrijven over het werk van de Australische pijnpsycholoog Grant, die ze in Sydney ontmoeten. Pijn kan zichzelf instandhouden, ook wanneer de oorzaak ervan allang verdwenen is. Een sabbatical biedt dan weinig soelaas.

Hetzelfde geldt voor negatieve ervaringen in je leven waarvoor je op de vlucht bent. Ook dan is afstand nemen door een lange reis te maken onvoldoende. In dit kader maken we kennis met de psycholoog Michael White. Als ”narratieve therapeut” probeert hij de ervaringen van zijn cliënten in een nieuw, hoopgevend perspectief te plaatsen. Wat White doet, is materiaal uit iemands eigen leven opdiepen als bouwsteen voor een nieuw verhaal. De algemene les is: ga op zoek naar de andere kant van het negatieve verhaal dat je over jezelf vertelt. Dit is volgens Carien Karsten precies de factor die bepaalt of een sabbatical vruchten afwerpt of niet. Wie erin slaagt de andere kant van zichzelf te ontdekken, met een nieuw verhaal huiswaarts te keren, staat daarna positiever in het leven dan wie daar niet in slaagt.

Leuke dingen
We kunnen ons afvragen waarom iemand als Carien Karsten zo’n sabbatical nodig heeft. Als schrijfster van het boek ”In dertig dagen uit je burnout” hoef je toch geen drie maanden naar het andere eind van de wereld te gaan om je vermoeidheid kwijt te raken? Het antwoord geeft zij zelf. Het plan ontstond niet vanuit de behoefte om uit te blazen, maar vanuit de zin om leuke dingen te gaan doen. Pas tegen de tijd van het uiteindelijke vertrek voelde zij zich overwerkt.

Persoonlijk heb ik me tijdens het lezen van dit boek afgevraagd of het uitmaakt hoe je een sabbatsverlof invult. De auteurs, met name Carien, wekken niet de indruk dat de hedonistische variant -drie maanden leuke dingen doen- bijzonder effectief is. Zou je meer opknappen, sneller herstellen, wanneer je drie maanden naar een ontwikkelingsland zou gaan om daar te helpen met het bouwen van een school?

De schrijvers sluiten het boek af met enkele praktische bijlagen over sabbatsverlof, verlofsparen, reisorganisatie en nuttige adressen. Dertien kleurenfoto’s, helaas bijna allemaal van slechts één gedeelte van de reis, completeren het geheel. Of is het feit dat het hier om woestijnfoto’s gaat, ver weg van de drukke stad, wederom het gevolg van het combineren van reisverslag en stressdocument? Een poging waar de auteurs redelijk in geslaagd zijn.