Er ontstond een gesprek waaruit bleek dat de studente, geboren en getogen in Nederland en dochter van Nederlandse ouders, geen enkele notie had van het feit dat de christelijke kerk bestaat uit een rooms-katholiek en een protestants deel. Dat er tussen die beide hoofdgroepen meer verschillen bestaan dan alleen het al dan niet erkennen van de paus als het hoofd van die kerk, realiseerde ze zich helemaal niet. We zullen dan maar zwijgen over het grote aantal kerken van protestantse signatuur die alle pretenderen de voortzetting te zijn van de kerk van de Reformatie.

Garant
Uit zo’n gesprekje blijkt opnieuw dat Nederland een geseculariseerd land geworden is. Velen hebben geen enkele binding meer met de historische en religieuze wortels van de voorvaderen. Ouders vinden het blijkbaar niet meer van belang iets van de waarden over te dragen die zij zelf misschien nog wel hebben meegekregen.

Toch zijn ook niet-kerkelijke mensen de laatste tijd diverse keren in aanraking gekomen met kerkelijke gebruiken en de inhoud van de Bijbel. Aan de plechtigheden rondom het overlijden van de prinsen Claus en Bernhard en koningin Juliana en de bijzettingen in de grafkelder van de Nieuwe Kerk in Delft, is veel aandacht besteed.

De kerkelijke huwelijksbevestiging van prins Willem-Alexander en prinses Máxima werd door honderdduizenden televisiekijkers gevolgd. Ze hoorden de woorden van de predikant en zagen hoe de leden van het Koninklijk Huis omgingen met vreugde en verdriet. Het was eveneens zichtbaar dat de godsdienst bij deze belangrijke gebeurtenissen een rol speelde in het leven van de koninklijke familie. De predikant, de kerk en de Bijbel stonden daar garant voor.

Van een heel ander ritueel waren velen getuige na het overlijden van paus Johannes Paulus II. De plechtigheden rond het levenseinde van de bekende kerkelijke leider werden eveneens door velen via de televisie gadegeslagen. De belangstelling voor dergelijke uitzendingen is groot. In onze postchristelijke samenleving zijn die tradities voor velen interessant. Er zijn namelijk veel verschillende levensbeschouwingen en religies, die alle op hun eigen manier inhoud geven aan wat belangrijk is in het leven van ieder mens. Van die uitgezonden plechtigheden is wat te leren.

Rituelen
Sinds de samenbindende kracht van de christelijke godsdienst lijkt weggevallen, is de gang naar de kerk, waar mensen woorden van troost en steun hoorden, niet meer vanzelfsprekend. Die kerk, als gemeenschap, betekende ook in sociaal opzicht veel. Het woord zegt het al: een gemeenschap, waar leed en vreugde werden gedeeld op basis van een gemeenschappelijke overtuiging.

Daarvoor in de plaats kwam onder meer de stille tocht. Daarbij lopen mensen met hun vragen en verdriet naast elkaar. Ze leggen bloemen op de plaats van het onheil en steken een kaarsje aan. Er wordt een toespraak gehouden waarin woorden klinken als onbegrijpelijk, verbijsterd, verslagen. Meestal ontbreekt een verwijzing naar God, de Schepper en Onderhouder van het leven van ieder mens.

Het is te begrijpen dat er in een geseculariseerde samenleving, waar het cement van de godsdienst verdwenen is, belangstelling bestaat voor het meebeleven en kennisnemen van oude, door het christendom geïnspireerde rituelen. Voor velen is dat de enige manier waarop ze in contact komen met de Bijbel. Wat is het dan erg dat het Woord des Levens, dat honderdduizenden hebben gehoord tijdens de eerdergenoemde plechtigheden, werd verkondigd door predikanten en geestelijken die zelf niet onvoorwaardelijk geloven in de waarheid van de Heilige Schrift, het boek waarin de Heere Zich heeft geopenbaard.

Voor de vele luisteraars en kijkers is de kennismaking met de Bijbel een horizontaal geïnspireerd gebeuren geweest of een teruggrijpen op eeuwenoude tradities waarin de kern van het christendom ontbrak. De hervormde ds. Ter Linden, de remonstrantse vrouwelijke predikant Hudig en de rooms-katholieke kardinaal Ratzinger, later paus Benedictus XVI, hebben bij elkaar opgeteld voor miljoenen mensen gesproken over God en over Christus. De leer van vrije genade met als kern voldoening door verzoening, werd echter niet gehoord.

Spanning
De vraag van de studente of alle christenen rouwen over de dood van de paus, waarmee ik mijn verhaal begon, is enerzijds illustratief voor het geestelijk klimaat in Nederland. Anderzijds moeten we zeggen dat er mogelijkheden zijn om de bijbelse leer te verbeiden.

Hoe gaat de gereformeerde gezindte met die evangelisatiemogelijkheden om? In dit verband is het van belang dat op reformatorische scholen voor voortgezet onderwijs methodisch aandacht wordt besteed aan toerusting, vorming en apologetiek. Om die vakken goed te kunnen laten functioneren, is het nodig dat leerlingen kennisnemen van het gedachtegoed in de volle breedte van de samenleving.

Dat brengt spanningen met zich mee en daarom is het nodig dat dit op verantwoorde wijze gebeurt. Laten we het echter om die spanning niet achterwege laten. Het is namelijk geen vrijblijvende zaak om de waarheid van de Bijbel voor te leven en uit te dragen.

De auteur is voorzitter centrale directie Van Lodensteincollege in Amersfoort, Hoevelaken en Kesteren.