In Den Haag slaat de vrees toe. De kans wordt steeds groter dat de Nederlandse kiezers over twee weken tegen de nieuwe Europese grondwet stemmen. Dat was niet de bedoeling van de partijen die het initiatief tot dit referendum genomen hebben en ook niet van het kabinet.De burgers wordt gevraagd hun oordeel te geven over die grondwet, maar daarbij is het wel de bedoeling dat ze voorstemmen. Anders is het niet leuk meer voor de politici in Den Haag die altijd gewend waren met grote eenstemmigheid te besluiten tot nieuwe stappen op weg naar een verenigd Europa.

Nu de situatie anders uitpakt dan het Haagse draaiboek voorschrijft, worden allerlei nieuwe instrumenten ingezet om toch de gewenste uitslag te bereiken. Dat zijn niet alleen de spiekbriefjes voor de ministers, die hen in heikele discussies van de nodige argumenten moeten voorzien, er wordt ook een nieuwe folder over de grondwet verspreid om tegenstanders over de streep te trekken. Bovendien komen er radiospotjes.

Terecht stelt de SP deze zaak vanmiddag in de Tweede Kamer aan de orde. Hier wordt immers belastinggeld gebruikt om de uitkomst van een politieke discussie te beïnvloeden. In plaats dat de overheid de uitslag van het referendum overlaat aan de vrije meningsvorming onder de mensen, propageert zij een van beide alternatieven.

Het is trouwens niet voor het eerst dat met referenda gemanipuleerd wordt. Het lijkt heel democratisch om de kiezers zelf te laten beslissen, maar in de praktijk is nogal eens gebleken dat zo’n referendum juist een heel bruikbaar instrument is in handen van minder democratische politici.

Voorstanders van de Europese grondwet klagen erover dat in de publieke opinie allerlei dingen meespelen die strikt genomen niet aan de orde zijn. De een wil tegen de grondwet stemmen omdat hij fel tegen de toetreding van Turkije is. Recent kwam naar buiten dat de Nederlandse gulden te laag omgewisseld is in de euro. Wie meent daardoor benadeeld te zijn, kan nu wraak nemen door tegen de grondwet te stemmen. En dan is er de in brede kring levende onvrede over het kabinet-Balkenende, die zich ook gemakkelijk vertaalt in een neestem bij het referendum.

Nu wordt met de invoering van de nieuwe grondwet inderdaad niet beslist over de toetreding van Turkije, de overgang naar de euro of het regeringsbeleid in het algemeen. Maar het staat er ook niet los van. Al te lang hebben de Haagse politici de bestaande onvrede over Europa genegeerd en toegedekt. Daar krijgen ze nu de rekening voor gepresenteerd.

In Frankrijk gaf een recente peiling weer een meerderheid voor het kamp van de neestemmers te zien. In Den Haag vreest men dat een negatieve uitslag in Frankrijk de stemming in Nederland zal beïnvloeden. Er zitten immers maar drie dagen tussen. Maar ook dat is niets bijzonders. Verkiezingsuitslagen worden vaker beïnvloed door opzienbarende gebeurtenissen van enkele dagen eerder.

In ieder geval is dat allemaal geen reden voor de regering om haar toevlucht te nemen tot gemeen spel. Want dat gebeurt wanneer zij overheidsgeld inzet om de stemming te beïnvloeden.