Op een pallet voor de kas staat een grote bak met schelpen. Binnen, onder het glas, blijkt de bestemming. Via een speciaal voor het familiebedrijf ontwikkelde machine wordt een laagje plastic in lage houten bakken voorzien van een laagje schelpen. Medewerkers vlijen daar de bollen in, recht overeind. Vervolgens dekt een tweede laagje schelpen de zaak af. Een kwestie van water geven, en uit de bollen groeien kleurige, geurige narcissen.

Schelpen in plaats van grond? Leenen licht toe. „Drie jaar geleden hebben we de overstap definitief gewaagd. Een klant uit Japan wilde bloemen op een drijvertje plaatsen in een kom met water, voor in een boedhistische gebedsruimte. Daar zaten we wel mee omhoog. Verschillende alternatieven vielen af. Uiteindelijk zijn we gaan experimenteren met bollen op schelpen. De narcissen wilden daar op groeien, en kregen ook nog eens perfecte wortels. Tegenwoordig levert een schelpenvisser uit Katwijk ons schelpen aan uit de Noordzee. Die voldoen best.”

’We’, dat zijn behalve Jaap, zijn broers Theodoor en Willem en zoon Jaco. Al ruim zeventig jaar houdt de familie zich inmiddels bezig met het veredelen, vermeerderen, telen en broeien van bollen. Oude Willem Leenen was van oorsprong horecaondernemer. Hij toonde echter teveel belangstelling voor de activiteiten van buurman, die narcissen kruistte. Wat als hobby begon, groeide uit tot een van het handjevol toonaangevende bollenbedrijven die de narcis onbetwist op de eerste plaats hebben staan.

Het ijveren voor deze bloem leverde het bedrijf onlangs de titel op van ”Agrarisch ondernemer 2002”. Het juryrapport van het Agrarisch Dagblad spreekt van „echte ambassadeurs” voor de sector. „De Leenens zijn niet alleen toonaangevend in de bollenteelt, maar spelen ook een belangrijke rol bij innovaties”, oordeelde de jury, die tevens weet te waarderen dat de bollenkwekers kritiek op de vakgenoten niet schuwen. „Dat zet de sector aan het denken. Vaak terecht.”

Jaap laat merken dat de jury juist heeft geoordeeld. „Wij vechten ons suf om het imago van de bollenkwekers hoog te houden. Het gaat toch om een goed, een heerlijk product. Ik ben helemaal idolaat van mijn vak. Maar veel collega’s snijden de bloemen zo rauw, dat ik me afvraag wat er nog voor sierwaarde overblijft voor de consument. Als sector moeten we oppassen dat we ons imago niet zelf om zeep helpen.”

Op welke wijze de sector nu precies door de gebroeders uit Sassenheim aan het denken wordt gezet, is een andere zaak. „Twee, drie keer per jaar houd ik een lezing. Dan meld ik wel wat me dwars zit. Maar veel vakbroeders nemen mijn opmerkingen niet serieus”, vermoedt Jaap. „Hij ken makkelijk praten, hoor je dan. Want ja, anders dan veel collega’s hebben wij altijd geïnvestéérd. Vervolgens kunnen ze wel naäpen wat wij hier allemaal doen, maar daarmee zijn ze er niet. Je moet groene vingers hebben.”

In een vaas op zijn bureau doen twee weelderige narcissen in oranje, gele en witte tinten het imago van goedkope tuinvulling sereen geweld aan. Leenen pakt een map met foto’s. Verginia sunrise, Pasadoble white orange, de klassieker Grand soleil d’or - de collectie omvat tientallen soorten narcissen. „Even wachten”, zegt Leenen. Hij stapt op en komt even later aanzetten met een handjevol kleine groene narcissen. Een unieke kruising tussen een Nederlandse soort en een Marokkaanse, die in het Atlas-gebergte groeit.

„Dertig, veertig jaar geleden was het met tulpenbloemen ook kommer en kwel. Er waren nog maar een paar soorten. Nu is er dagelijks keus uit wel tweehonderd soorten. Met narcissenbloemen gaat het dezelfde kant op.” Leenen wil er niet van horen dat het kleurenpallet onvergelijkbaar veel kleiner is. „Er zijn zoveel kleuren en variaties in vormen, dit vak biedt ongekende mogelijkheden.”

Wat hem betreft, kan genetische modificatie in de toekomst een rol spelen. „Door een gen uit een verwant gewas te halen en bij narcissen in te bouwen, kunnen bepaalde ziektes worden tegengegaan.” Zolang de narcis zichzelf maar blijft. Want op een exoot als de zwarte narcis zit volgens Leenen niemand te wachten. Op de „postzegelverzamelaars” onder bloemenliefhebbers na, wellicht. „Je hebt toch ook geen paarse mensen.”

Voorlopig zal genetisch sleutelen wel gerommel in de marge blijven, verwacht Leenen. Precies zoals het de afgelopen 25 jaar is gegaan. Van meer concreet belang zijn de oprukkende verstedelijking en de afnemende belangstelling voor het vak. Op de landbouwscholen studeert hooguit 20 procent af in het vak vergeleken bij vroeger. In toenemende mate verkassen de bollenkwekers naar andere delen van het land.

Daarbij heeft de sector te kampen met een voor het oog onverschillige overheid en een forse milieuproblematiek. De schrale grond raakt uitgeteeld, en steeds meer bestrijdingsmiddelen staan op de zwarte lijst. Voor firma Leenen bieden de schelpen uitkomst. „We moeten de problemen met alle middelen tackelen. Achteraf gezien, hebben we van de nood een deugd gemaakt. Die prijs is een stuk erkenning.”

„Momenteel gaat het slecht met de narcissenbulkteelt. Maar op termijn kan deze weer floreren. Ongetwijfeld. De narcis past perfect in het voorjaarsdenken van de consument. Het is de bode van de natuur.”