De rechts-extremistische Nationaal Democratische Partij (NPD) neemt rechtstreeks elementen over van de NSDAP-ideologie. Zo ontkent het manifest van deze partij Duitse verantwoordelijkheid voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, wil zij het Duitse ras ”puur” houden en de vooroorlogse grenzen van Duitsland herstellen. Hoewel de NPD geen zetels heeft in de Bondsdag, heeft de partij momenteel wel zetels in drie deelstaatparlementen en in een aantal gemeenten, waar soms 25 procent van de bevolking op deze partij stemt.

Dat deze partij zo veel stemmen krijgt, heeft volgens voorganger Ross van de evangelische Raphaël-gemeenschap in Berlijn te maken met het karakter van de NPD. „De NPD is een hechte gemeenschap die spreekt over zaken waar de regering over zou moeten praten. Zij is voor de mensen een betrouwbare partij, die als een herder voor zijn schapen zorgt. Dat is precies wat de mensen zoeken en missen bij de regering, die veel afstandelijker is”, meent Ross.

Een andere evangelische voorganger in Berlijn, Bernd Möller, beaamt dat het Duitse volk gefrustreerd is over de huidige politiek. „De regering doet te weinig aan de slechte economische en sociale omstandigheden, zoals de werkloosheid, en jaagt daarmee de bevolking tegen zich in het harnas”, aldus Möller. En het is de NPD die als een van de grootste rechts-extremistische partijen in Duitsland op deze frustraties inspeelt.

Bondsdag-afgevaardigde voor de Groenen Monika Lazar is in haar partij verantwoordelijk voor het vraagstuk rond rechts-extremisme. „We leven in een tijd van radicale veranderingen door groeiende globalisering, waarin de bevolking te maken krijgt met nieuwe angsten en problemen. De NPD gebruikt deze vruchtbare bodem om vijandelijkheid ten opzichte van buitenlanders te stimuleren”, legt Lazar uit.

De NPD heeft voor 8 mei een demonstratie gepland in het kader van ”de bevrijdingsleugen”, zoals de NPD de zestigjarige bevrijding van nazi-onderdrukking noemt. Deze demonstratie zal op de Alexanderplatz plaatsvinden, vlak bij het holocaustmonument dat twee dagen later zal worden onthuld.

Toch overheerst over het algemeen de verwachting dat deze demonstratie niet al te grootschalig zal worden. „De Duitse bevolking ziet het eind van de nazi-tijd inmiddels echt als een bevrijding en niet meer als een nederlaag, zoals tot enkele jaren geleden nog het geval was. Het Duitse volk moet daarom over het algemeen niets hebben van neonazi-demonstraties zoals die van de NPD”, aldus de Berlijnse voorganger Volkhard Spitzer. „De mensen beginnen angstig te worden dat het weer zal gebeuren en dat resulteert in tegendemonstraties.”

Ook Monika Lazar verwacht tegendemonstraties op 8 mei. „Rechts-extremisten kunnen nog zo hard hun simplistische slogans verkondigen, toch vertegenwoordigen zij een minderheid in onze samenleving. Om ervoor te zorgen dat neonazisme geen kans krijgt in Duitsland, is het heel belangrijk dat alle krachten in de samenleving samenwerken om een democratisch tegenwicht te bieden”, aldus het parlementslid.

Volgens Bernd Möller schuilt het gevaar echter niet zozeer in het karakter van de rechts-extremistische groeperingen als wel in het feit dat ze zo in de openbaarheid mogen treden. Dat is volgens Möller een groot verschil met enkele jaren geleden. Volgens hem redeneren de mensen dat als een groepering niet verboden is, zij er ook wel op kunnen stemmen. Ze geloven dat als een partij in de gaten gehouden wordt, deze minder gevaarlijk is. Maar het tegendeel is waar, zo meent Möller. „Nu hebben ze juist de kans om te polariseren en te intimideren. Bovendien wordt de onderlinge coördinatie en samenwerking tussen de groeperingen steeds sterker. Hun gedrag wordt steeds meer geaccepteerd en de Duitse regering treedt niet hard genoeg tegen hen op.”

Deze tolerantie van de kant van de regering ziet de Israëlische vice-ambassadeur in Berlijn, Ilan Mor, als een groter gevaar dan de rechts-extremistische groeperingen zelf. „Het probleem is niet de NPD, maar dat zijn de gematigde figuren binnen de regering die -met alle goede bedoelingen- spreken over „het lijden van Duitsland in de oorlog” en daarmee het Duitse volk in een slachtofferrol stoppen”, aldus Mor. „Niet alles hoeft getolereerd te worden in een democratie.”

Mor is vooral bezorgd over de heersende tendens bij de Duitse bevolking om het verleden achter zich te laten. „Nu het zestig jaar geleden is dat Europa is bevrijd van de nazi-terreur, vindt het Duitse volk dat het tijd is om dit zwarte hoofdstuk achter zich te laten en weer naar de toekomst te kijken. En dát kan heel gevaarlijk zijn”, aldus Mor.

Deze neiging om het verleden achter zich te laten komt volgens Mor ook terug in de houding van Duitsland ten aanzien van Israël. De Duitse regering, die dit jaar veertig jaar diplomatieke betrekkingen onderhoudt met Israël, heeft altijd een positieve houding aangenomen ten aanzien van het land. De laatste tijd verschuift deze positie echter steeds meer ten gunste van de Palestijnen.

Volgens Mor wordt de houding die Duitsland aanneemt ten aanzien van Israël steeds meer bepaald door Europa. „De natiestaat binnen Europa heeft steeds minder betekenis”, legt Mor uit. „Dat betekent dus dat het nationaal belang steeds meer gelijk komt te staan aan het Europees belang. Het gevolg is dat Duitsland zijn houding ten aanzien van Israël steeds meer spiegelt aan die van de Europese Unie, die heel kritisch staat ten opzichte van Israël.”

Ook Wolfgang Schäuble, minister van Binnenlandse Zaken tijdens de regering-Kohl en tegenwoordig plaatsvervangend oppositieleider voor de CDU/CSU-coalitie in de Bondsdag, ziet deze verschuiving in de houding van Duitsland. „Duitsland heeft altijd terecht de meest Israël-vriendelijke houding aangenomen in de Europese dialoog”, aldus Schäuble. „De media echter zijn heel gekleurd ten gunste van de Palestijnen en zetten Israël neer als de agressor. Dat voedt rechts-extremistische opvattingen.”

Toch is het belangrijk om rechts-extremisme in Duitsland enigszins te relativeren, vindt Ilan Mor. „We moeten altijd op onze hoede zijn, maar we mogen ook niet vergeten dat rechts- extremisme in andere Europese landen evengoed een probleem is. Als iemand hoest, kijkt niemand daar van op, maar als iemand met tuberculose hoest, vraagt iedereen direct wat er is”, aldus de Israëlische vice-ambassadeur.