pleit voor brede erkenning van de volkerenmoord, alleen zo kunnen de ontkenners onder druk worden gezet. Nederland herdenkt dat het zestig jaar na de Bevrijding is. Dit jaar wordt ook de Armeense genocide van negentig jaar geleden voor de Armeniërs herdacht. Op 24 april werden de 1,5 miljoen slachtoffers -het overgrote deel van de Armeniërs in het Ottomaanse Rijk- herdacht die, onder ’dekking’ van de Eerste Wereldoorlog, werden weggevaagd uit het gebied waar zij duizenden jaren woonden. Een herdenking zonder bevrijding. De herinnering is beklemmend. De vlag blijft halfstok.

De dader heeft niet bekend. Ontkent. De veiligheid van Armeniërs is daarmee niet gegarandeerd. Herhaling ligt altijd op de loer.

De internationale gemeenschap zweeg lang, vandaar de ”vergeten genocide”. Maar nu erkent het ene na het andere land de genocide. Het Europees Parlement deed dat al in 1987. Het Nederlandse parlement op 21 december 2004 gelukkig ook. Een heel klein stukje bevrijding voor velen.

De Europese Raad gaf op 17 december Turkije intussen wel de begeerde datum voor toetredingsonderhandelingen, zonder afspraken over de Armeense genocide, de gesloten grenzen met Armenië of het ontbreken van diplomatieke betrekkingen.

Tweede genocide
Turkije blijft de feiten ontkennen. Daarmee heeft het huidige Turkije, rechtsopvolger van het regime van de daders, zich intussen alsnog schuldig gemaakt aan de ”tweede genocide”, zoals de ontkenning van een genocide wel wordt genoemd.

In Turkije wordt wel, onder internationale druk, meer geschreven. Maar inhoudelijk is er geen vooruitgang. Recent nog draaide premier Erdogan met ongehoorde brutaliteit de wereld een rad voor ogen met zijn oproep tot een „open debat” met Armenië. Een schijnbeweging, want hij voegde eraan toe dat men zich over de uitkomst van het debat geen zorgen maakte en trots was op zijn geschiedenis. Kortom geen debat, want bij voorbaat staat vast dat er geen genocide heeft plaatsgevonden.

De internationale gemeenschap moet ter gelegenheid van negentig jaar herdenking een daad stellen, boven het eigen belang uitstijgen. Eis erkenning van Turkije. Turkije de hand boven het hoofd houden, is ook voor Turkije niet goed. Druk van buiten is nodig. Laat men in de VS, vaak ’gegijzeld’ door strategische belangen, de gereedliggende resolutie nu maar eens aannemen. Laat men in Israël, toch lotgenoot van Armenië, de steun aan Ankara op dit punt maar eens herzien. En vooral: laat Europa, vóór de onderhandelingen, dit punt nu openlijk voorleggen aan Turkije, zodat de EU niet medeplichtig wordt aan het voortbestaan van de ontkenning.

En Nederland? Help de ontkenning de wereld uit, om te beginnen uit Nederland.

Eigen veiligheid
Laten we de informatieachterstand inhalen en de jeugd (ook de Turkse) door lesbrieven op school goed voorlichten. Laten we de ontkenners, zo nodig met juridische middelen, laten zien dat we het in Nederland in elk geval niet meer accepteren. Voorbeelden te over, zoals de uitspraken van de leider van het Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO), die recent beweerde dat Armeniërs voor hun eigen veiligheid waren gedeporteerd. Laten we minister Bot aansporen nog helderder te zijn tegen zijn Turkse collega.

Problemen in Turkije? Jawel, maar die komen toch ooit. Beter nu dat aan het eind van het toetredingsproces.

Na de herdenking van deze genocide zal nooit een bevrijdingsdag volgen. Maar erkenning door Turkije zal wel bevrijdend werken, voor Armeniërs en uiteindelijk ook voor Turkije.

De auteur is lid van het 24 april comité van de Federatie van Armeense Organisaties in Nederland (FAO).