Bevoordeelt de regering 65-plussers, zoals enkele voorlieden van politieke jongerenorganisaties suggereren? Nee, het kabinet doet slechts een poging alleen de 65-plussers met AOW, al dan niet met een klein pensioen, te ontzien. Dat gebeurt volgens de PCOB in onvoldoende mate.

Het beeld ontstaat dat werkenden de AOW nu geheel opbrengen. Alsof gepensioneerden er niet aan zouden meebetalen. Dat is onjuist. Naast de premie-inkomsten wordt een deel van de AOW gefinancierd uit de algemene middelen (voor 2005 is 2,2 miljard euro begroot). Dit betekent dat ook nu al ouderen met een bovenmodaal inkomen via de belastingheffing meebetalen aan de AOW.

Kleine beurs
Volgens een aanzwellend koor van critici zijn ouderen alleen uit op hun eigen belang. Maar dit komt niet overeen met de discussies zoals die momenteel binnen de PCOB en de andere ouderenorganisaties plaatsvinden. Ook ouderen beseffen dat de kosten van de AOW en de zorg sterk zullen stijgen. Juist zij realiseren zich dat de kosten van de vergrijzing niet eenzijdig bij hun kinderen en kleinkinderen kunnen worden gelegd. Er is voldoende stof om met alle generaties verder te praten over hun inkomensvoorziening. Maar het is onkies om de conclusie te trekken dat ouderen niet solidair willen zijn.

Binnen de samenwerkende ouderenorganisaties wordt uitgebreid gesproken over de wijze waarop in de toekomst de kosten van de AOW moeten worden gefinancierd. Een belangrijk uitgangspunt voor de ouderenorganisaties in deze discussie is solidariteit, zowel met andere generaties als met de eigen generatie. Daarbij dienen de lasten zo rechtvaardig mogelijk te worden verdeeld, waarbij groepen met een kleine beurs uit de wind worden gehouden.

Fiscalisering van de AOW is een van de mogelijkheden om de AOW te financieren. De vraag is echter ook hoe het economisch draagvlak voor de AOW verder kan worden verbreed. Dit kan plaatsvinden door een verhoging van de arbeidsparticipatie en de arbeidsproductiviteit. Een andere mogelijkheid is het verhogen van de premiegrondslag. De premielasten drukken nu op de lagere inkomens, namelijk door heffing over de eerste en de tweede belastingschijf. Door het verhogen van de premiegrondslag worden de lasten herverdeeld.

Speelbal
Andere mogelijkheden om de AOW te financieren zijn onder meer een grotere bijdrage uit de algemene middelen, een premieheffing op het inkomen in box 2 en 3 en een inkomensafhankelijke AOW, zoals het Centraal Plan Bureau (CPB) onlangs in een notitie op een nogal radicale wijze voorstelde.

De AOW is een belangrijk fundament van het inkomen van gepensioneerden. Wijzigingen in het pensioengebouw dienen dan ook met grote zorgvuldigheid te worden bezien. We moeten zuinig zijn op de AOW.

In het verleden was er vertrouwen in de overheid. Maar de overheid lijkt geen betrouwbare partner op de langere termijn te zijn. De netto-AOW is gekoppeld aan het sociaal minimum en dat is op zijn beurt gekoppeld aan de gemiddelde stijging van de CAO-lonen. Het gedeeltelijk ontkoppelen in 2004 en 2005 heeft het vertrouwen geen goed gedaan.

Als er geen vertrouwen is, is fiscalisering een vies woord: een soort vrijbrief om de AOW speelbal te maken bij de jaarlijkse begrotingspolitiek. Een harde garantie op het niveau van het nettominimumloon, nu en in de toekomst, zal noodzakelijk zijn.

Meepolderen
De afgelopen jaren zijn binnen de Sociaal-Economische Raad (SER) diverse onderwerpen de revue gepasseerd waarbij de belangen van 65-plussers in het geding waren. Het recentste voorbeeld is het advies over de toekomst van AOW. Daarin is de SER de minder draagkrachtige ouderen tegemoetgekomen. Zij hoeven volgens het advies immers niet mee te betalen aan de AOW. Maar het is de vraag of dit uitgangspunt in de toekomst stand zal houden.

Als belangrijk overleg- en adviesorgaan bestaat de SER uit werknemers, werkgevers en kroonleden. Maar wie behartigt de belangen van de groeiende groep 65-plussers? Het was daarom goed geweest als de ouderenorganisaties bij de totstandkoming van dit advies betrokken waren geweest.

Het is van belang dat gepensioneerden gaan meepraten in de SER. Door vertegenwoordigers van de samenwerkende ouderenorganisaties, waaronder de PCOB, in het overlegorgaan op te nemen, pacificeert zij de dreigende sociaal-economische belangenstrijd tussen de generaties. Het is de hoogste tijd dat gepensioneerden gaan ’meepolderen’.

De auteurs zijn beleidsmedewerker en voorlichter op het landelijk bureau van de Protestants Christelijke Ouderenbond (PCOB).