”Wachten op Zach. Vader-moeder-zijn van een moeilijk kind”
Auteur: Els Lodewijks-Frencken en Jaap Lodewijks
Uitgeverij: Nelissen, Soest, 2004
ISBN 90 2440 563 7
Pagina’s: 224
Prijs: € 19,90. Vervelende kinderen worden gewoon niet goed opgevoed. Als je maar goed opvoedt, springen ze echt niet uit de band. Veel ouders van ’moeilijke’ kinderen hebben met het vooroordeel te maken dat het aan henzelf ligt. Ze schamen zich. Gebrek aan erkenning maakt het leven met een moeilijk kind nog zwaarder dan het al is.

Het echtpaar Lodewijks schrijft in ”Wachten op Zach” over het vader en moeder zijn van hun pleegkind Zach, die een ernstige hechtingsstoornis blijkt te hebben. Dat is niet vreemd als je leest hoe hij in een erg onveilige thuissituatie mishandeld is. Het echtpaar had al twee eigen kinderen toen Zach in het gezin kwam. Jaap Lodewijks, journalist, beschrijft in het eerste deel de komst van de zesjarige Zach. Hij schrijft over hun goede voornemens en over de onheilspellende tekenen dat er iets grondig mis is met Zach. Over het toch doorgaan, omdat ze Zach niet willen laten vallen.

Lodewijks schrijft vaak in staccatostijl en houdt daarmee grote vaart in zijn persoonlijke verhaal. Het is aangrijpend in zijn eerlijkheid; de rauwe werkelijkheid blijft de lezer niet gespaard. Zowel de liefde voor Zach als ook de onmacht om het met hem vol te houden, spatten als het ware van de bladzijden af. „Wat we ook deden, het was gewoon nooit goed. We konden onszelf niet meer zijn in ons eigen huis. We konden niet meer gewoon eenvoudig leven. Zach nam de gezelligheid weg. Hij gedijde bij onrust. Zach kon niet tegen hartelijkheid, niet tegen aanraking.”

Eén ding wordt duidelijk: bij Zach ligt het niet aan de ouders. Ze pakken hem goed aan. Waar je als lezer al lang denkt dat ze afknappen of ontploffen, blijven ze voor hem klaar staan. Tot hij twaalf is en het niet langer gaat. Een instelling neemt hem over. „Machteloos ben je als je door de bodem zakt van je kunnen, als de zorg te zwaar is, als het niet goed gaat met je kind en je kunt daaraan niets veranderen.”

In het tweede deel geeft Els Lodewijks, wijsgerig pedagoge, haar analyse van de periode met Zach. De heel verschillende insteek van de auteurs maakt dit boek tot een uniek werk. Els gebruikt het verhaal van Jaap, maar trekt het ook breder naar andere ouders die een moeilijk kind hebben. Regelmatig citeert zij hun verhalen en legt gemeenschappelijke punten bloot. Met ’moeilijke kind’ bedoelt de auteur „een kind dat om wat voor reden dan ook een buitengewoon appèl doet op de verantwoordelijkheid, de zorgzaamheid (en bezorgdheid) en de liefde van ouders.” Dagelijkse dingen verliezen hun vanzelfsprekendheid.

Zonder schuld
Els houdt tegen het licht wat ouderschap is. De tekst is hier en daar pittig en vraagt om een lezer die beschouwend met de werkelijkheid om wil gaan om te zoeken naar het waarom van gedrag. Waarom gaan ouders door tot het onmogelijke? Cijferen ze zichzelf weg? Is dit heroïsch? Els ziet het anders. Ouders kiezen niet, maar ouders voelen een appèl dat ze niet naast zich neer kunnen leggen. Dat je pleegouder bent, maakt dit volgens haar niet anders. Omdat de kwaliteit van het leven van dit kind van jou afhangt, geef je de zorg. Ook al zuigt het alle energie in je weg, zonder er iets voor terug te krijgen. „Waarom zijn onze ogen niet opengegaan? Wat is de reden dat we niet hebben gezien dat het zo niet verder kon? We willen het gewoon niet (…) We zien Zachs pijn en eenzaamheid, we willen die verzachten.” Je hart pantseren voor het kind dat je zo nodig heeft werkt niet.

”Wachten op Zach” is geen goedkoop verhaal. Het is geschreven vanuit de bittere werkelijkheid. Toch is het geen verhaal van verliezers. Geen verhaal over het noodlot. Want je leest ook over mogelijke manieren om een moeilijke situatie langer het hoofd te kunnen bieden. Over hoe de professionele hulpverlening kan verbeteren om gezinnen in nood wél te helpen. De ouders van Zach zijn teruggegooid op hun fundamenten. Ze rekenen af met de illusie dat het leven maakbaar is. Dat je ouder kunt zijn zonder ook schuld te hebben. Schuld omdat je tekortschiet. De auteurs vinden op de bodem van hun bestaan de verantwoordelijkheid om te zorgen voor je kind, ook al kost je dat bijna alles. Daar ligt ook het genieten van kleine dingen die anders onopgemerkt zouden blijven.

Het leven met een moeilijk kind is wachten totdat er misschien betere tijden aanbreken. Of niet. Wachten, dat is voor velen verspilling van tijd. Daarmee is dit aangrijpend levensverhaal en zijn analyse een aanklacht tegen de huidige cultuur. En wil het bijdragen aan een begrip voor ouders van moeilijke kinderen. Daarin zijn de auteurs uitstekend geslaagd.