Tot nu toe stelde de vakorganisatie zich terughoudend op ten aanzien van illegale werknemers. De Waal verklaarde zich te hebben bedacht. De FNV blijft tegen illegale tewerkstelling, maar is niet tegen illegale werknemers. De Waal beroept zich daarbij op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

De FNV-voorzitter wil illegale werknemers een gezicht geven. In het buitenland komt de FNV al op voor mensenrechten, terwijl volgens hem in Nederland de rechten van de migranten worden geschonden. „Moeten wij niet zeggen: Ze mogen hier niet zijn, maar ze zijn er en werken hier”, stelde hij de retorische vraag. „Wij laten collega’s niet zakken.”

Vooral de uitbuiting van illegalen moet volgens de werknemersorganisatie worden aangepakt. Door illegalen te organiseren kunnen zij wel „hun mond opendoen” zonder dat dit direct het einde van hun baan en verblijf in Nederland betekent.

De vakcentrale gaat samen met de al bestaande Vakbond van Illegale Arbeiders (VIA) spreekuur houden in Den Haag. „Wij zijn heel blij dat de FNV ons pleidooi overneemt”, zei een VIA-woordvoerder. De VIA werd onlangs opgericht om de belangen van illegale werknemers te behartigen en te strijden tegen uitbuiting van deze groep arbeiders door al dan niet malafide werkgevers, koppelbazen en uitzendbureaus.

Het plan van de FNV om voortaan illegalen toe te laten, leidde tot gemengde reacties. De vakcentrale heeft de steun van het CNV. Andere vakbonden zijn kritischer. De Unie verdenkt de FNV van een poging ledenwinst te boeken. „Het is voorspelbaar en daarmee vrijblijvend van aard.”

De werkgevers zijn daarentegen ronduit woedend over de FNV-hulp aan illegalen. „Maatschappelijk onverantwoord”, reageerde ondernemersorganisatie VNO-NCW. „Terwijl overheid en bedrijfsleven illegale arbeid tegengaan met onder meer forse boetes, keurt de FNV illegale arbeid goed en wekt hiermee valse verwachtingen. Een spagaat waar we niets van begrijpen”, aldus een woordvoerder van VNO-NCW, die spreekt van een „wild plan.” Land- en tuinbouworganisatie LTO-Nederland meent zelfs dat de FNV zich buiten de wet plaatst door illegalen te helpen bij hun werk.

Minister Vermeend van Sociale Zaken en Werkgelegenheid kan geen enkel begrip opbrengen voor het plan van De Waal. „Hij wil van illegaal werk gewoon werk maken. En dat is niet de bedoeling”, liet hij via zijn woordvoerder weten.

Volgens de bewindsman werkt dit plan concurrentievervalsing in de hand, zowel tussen werkgevers als tussenwerknemers. Zo vreest hij dat illegalen de werknemers die met eenvoudige banen weinig verdienen, van de onderkant van de arbeidsmarkt zullen verdringen. Vermeend staat juist een „keiharde” aanpak van illegalen voor.

VVD-leider Dijkstal noemde het standpunt van de FNV onbegrijpelijk. Illegaliteit mag niet en dan kun je als bond geen illegalen lid maken, dat is een ondemocratische houding, aldus de VVD’er.

Ondanks alle kritiek gaat de FNV lobbyen in bijvoorbeeld de Sociaal-Economische Raad.

Sociale partners moeten volgens De Waal gezamenlijk optreden tegen werkgevers die illegalen inschakelen. Daarbij deed hij een oproep in het kader van de verkiezingen. Mensen moeten in deze verkiezingstijd volgens hem „bij hun positieven komen en zich niet gek laten maken door onderbuikgevoelens. Een politicus als Fortuyn demoniseert illegalen.”

Overigens beschikt minister Vermeend over aanwijzingen dat de Vakbond voor Illegale Werknemers (VIA) in Den Haag optreedt als uitzendbureau. Dat blijkt volgens de bewindspersoon uit onderzoek, dat nog niet helemaal is afgerond. Illegaal in Nederland verblijvende werknemers aan een baantje helpen is verboden. Vermeend zal waarschijnlijk aangifte doen tegen de bond.

Het onderzoek tegen de in Den Haag gevestigde vakbond zal nog enige tijd duren. Een van de aandachtspunten is de organisatie van de bond. Secretaris A. Potmis van de VIA reageert nauwelijks geschrokken op de voornemens van Vermeend. „Wij weten dat we niet mogen bemiddelen naar werk en dat doen we dus ook niet.”

De zegsman van VIA vermoedt dat de ferme taal van de bewindsman te herleiden is tot een misverstand. „In Kamervragen zijn wij eens in een adem genoemd met een illegaal uitzendbureau in Amsterdam. Sindsdien worden we steeds met dergelijke praktijken in verband gebracht.” Potmis denkt voorts dat electorale overwegingen een rol spelen bij Vermeends uitlatingen. „Het is allemaal politieke retoriek. De verkiezingen staan voor de deur. Men wil nu hard lijken als het gaat om illegalen.”