Deze week leed de staat twee gevoelige nederlagen in de strijd tegen het terrorisme. Niet alleen werd Samir A. vrijgesproken van het beramen van terroristische aanslagen in Nederland, ook bleek er tijdens de grootschalige antiterrorisme oefening Bonfire veel mis te gaan met het uitvoeren van de papieren plannen. Het natuurlijke monopolie van de staat op geweld lijkt in onze samenleving aan een flinke erosie onderhevig.

Dit lijkt de Lonsdalejongeren en extreem rechts in het gelijk te stellen, of in ieder geval een grotere legitimiteit te geven in de ogen van een deel van de bevolking. Als de staat nog meer steken laat vallen lopen we daarom het risico dat er nog veel meer situaties als in Venray en Uden plaats gaan vinden.

Oorzaak
Er is een aantal mogelijke oplossingen voor dit probleem. De eerste oplossing is natuurlijk een preventief beleid met jongerenwerkers en sociaaleconomische steun. Een andere is een repressief beleid van zero tolerance en extra bevoegdheden voor de AIVD en de politie. Beide oplossingen zijn mijns inziens echter vooral symptoombestrijding, hoe noodzakelijk dat ook is.

Het is voor jongeren altijd moeilijk zich een identiteit eigen te maken, maar in ons land, waar individuele vrijheid de hoogste prioriteit heeft, is het nog lastiger dan het vroeger al was. Voor sommige jongeren uit kwetsbaardere milieus is het daarom aantrekkelijk om extremen op te zoeken.

Dat is gevaarlijk omdat zowel religieus als etnisch fundamentalisme uitgaat van een ideaal mensbeeld waar ieder individu aan dient te voldoen. Daarom zijn ze beide onverenigbaar met de liberale democratie en de individuele vrijheid.

In een situatie waarin de staat onvoldoende capaciteiten lijkt te hebben om het recht te handhaven lopen we het gevaar dat door een geweldsspiraal en polarisatie de individuele vrijheid ondergeschikt wordt aan religieuze, etnische en culturele tegenstellingen.

Oplossing
Ironisch genoeg lijkt de beste manier om iets aan dit probleem te doen enigszins op wat de nationalisten willen: het versterken van een gevoel van nationale eenheid. Om de tegenstellingen te verminderen, moeten we op zoek gaan naar wat ons bindt. We moeten leren trots te zijn op onze verworvenheden en op onze geschiedenis.

De liberale democratie kan alleen afdoende verdedigd worden als we ons bewust zijn van haar historische en culturele wortels en als we bereid zijn de vijanden van ons systeem ook daadwerkelijk te behandelen als vijanden. We zouden deze benadering patriottisme kunnen noemen, de wil om onze vrijheid collectief te verdedigen.

Het verschil van dit patriottisme met het nationalisme van de Lonsdalejongeren en extreem rechts is subtiel maar zeer belangrijk. Het is het verschil tussen het verdedigen van de vrijheid van het individu en het opleggen van een collectieve en dwingende identiteit gebaseerd op een geromantiseerd historisch besef. De Lonsdalejongeren en hun apologeten in politiek en media slaan daarom de plank totaal mis als ze zeggen dat de tegenmaatregelen van de staat hun individuele vrijheid aantasten.

De auteur studeert aan de Universiteit Leiden.