Aangrijpend klinkt het gezang op uit honderden kelen. De kerk in het centrum van Legnica, een van de vele in de stad, is deze avond tot de laatste plaats bezet. Jong en oud, arm en rijk, geestelijken en leken, zijn samengestroomd nu de paus, hún paus, voor de poorten van de eeuwigheid ligt.

Televisiebeelden laten zien dat Legnica geen uitzondering is. Het Poolse volk heeft zich overal massaal verzameld in en voor kathedralen, kerken en kapellen. Jonge kerels met bedrukte gezichten, vrouwen van middelbare leeftijd die hun tranen de vrije loop laten, bejaarde Polen die overmand door verdriet geen woord kunnen uiten.

Op de vraag wat de paus voor haar betekent, reageert de Poolse grootmoeder in opperste verbazing. „Hoe kunt u zoiets vragen? Een tweede als de paus is er niet.” Ze was vanmorgen al in de kerk om voor Johannes Paulus II te bidden. De rest van de dag zat ze aan de televisie gekluisterd, die non-stop informatie over de gezondheidstoestand van de kerkleider verstrekt. Over zijn sterven weigert ze na te denken. Tranen druppen van haar wangen. „Hij is uniek, de grootste autoriteit van de wereld.” Overmand door verdriet vervolgt ze haar weg.

Al vroeg in de morgen vulden de kerken in Polen zich met kerkgangers. Om te bidden voor een wonder: het herstel van de paus. Slechts een minderheid is alle publiciteit rond de in Polen geboren paus meer dan moe. Het overgrote deel van het Poolse volk ervaart het naderende sterven van de paus als het dreigend verscheiden van een vader.

Voor een van de kerken van Legnica staat Dariusz Lis. Hij heeft net voor de paus gebeden. „We weten dat hij oud is en ernstig ziek, maar we hopen en bidden dat hij nog enige tijd mag blijven leven. Hij is onze nationale trots. Ook objectief gezien is hij geweldig groot. Deze paus heeft zijns gelijke niet. Niemand voor hem heeft zo veel rondgereisd om de gelovigen te bezoeken en zich zo ingezet voor de vrede in de wereld.” De 37-jarige Pool zegt zich te kunnen vinden in de behoudende ethische opvattingen van Johannes Paulus II. Tegelijk benadrukt hij het belang van de ruimte die elk mens moet hebben om over eigen lot en leven te beschikken.

Deze houding is typerend voor het Poolse volk, stelt Pedro Snoeier, veldwerker van stichting In de Rechte Straat in Polen en woonachtig in Legnica. „De paus wordt gezien als de ambassadeur van Polen naar de wereld toe. Daarom mag je geen kwaad woord over hem zeggen. Het overgrote deel van de Polen is echter geen navolger van zijn opvattingen te noemen. Men leeft zoals men wil. In levensstijl is er geen enkel verschil tussen Polen en Nederland. De paus en het Vaticaan zijn bijvoorbeeld tegen het gebruik van voorbehoedmiddelen, maar 80 procent van de Polen trekt zich daar niets van aan.”

De Poolse overheid maakte welbewust gebruik van de betekenis van de paus als nationaal symbool. Het bezoek aan zijn geboorteland, in 2002, werd aangegrepen om allerlei onlustgevoelens vanwege economische teruggang en corruptie te dempen en de eenheid van het Rooms-Katholieke volk onder een Poolse paus te benadrukken. Zijn overlijden zal naar verwachting een gapend gat slaan in de Poolse identiteit. De leiding van de Rooms-Katholieke Kerk in Polen vreest daarnaast een sterk afnemende invloed in het Vaticaan.

De 17-jarige Katarzyna Skibicka typeert de ernstige ziekte van de paus als een enorme tragedie. Ze is net voor hem wezen bidden. Op school heeft ze dat ook al gedaan, met alle medescholieren. „Er wordt nergens anders over gesproken.” De vraag wat zijn sterven voor haar zal betekenen, weigert ze te beantwoorden. „Daar wil ik niet over denken. Niemand is groter dan hij. Hij is de paus en een Pool.”