Het democratisch vernis dat Mugabe op het verkiezingsproces heeft aangebracht, kan de onderliggende werkelijkheid nauwelijks verhullen. Op het eerste gezicht lijkt het democratisch proces keurig gewaarborgd. Er is een stemcommissie, die het democratisch gehalte van de verkiezingen moet bewaken. Er zal donderdag bewaking zijn op alle 8000 stemlocaties en er zijn internationale waarnemers aanwezig om toe te zien op een eerlijk verloop van de verkiezingen.

In augustus vorig jaar tekende het land de verkiezingsrichtlijnen van de Zuidelijk-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenschap (SADC). Dat betekent dat twaalf andere Afrikaanse landen, waaronder het democratische Zuid-Afrika van Thabo Mbeki, zullen toezien op een eerlijk verloop van de verkiezingen.

Onderhuids rammelt er echter van alles. Hoewel de stemcommissie volgens een regeringsverklaring „onafhankelijk van de regering” functioneert, is het hoofd aangewezen door Mugabe zelf en bestaat de gehele commissie volgens de oppositie uit toegewijde aanhangers van de regeringspartij. De bewaking van de stembussen komt voor rekening van het leger en de politie. Volgens aartsbisschop Pius Ncube van Zimbabwes tweede stad Bulawayo, zondag in de Zuid-Afrikaanse krant The Sunday Independent, is het „duidelijk dat zij zullen frauderen met de uitslag.”

De internationale waarnemers komen bovendien enkel uit landen die positief staan ten opzichte van Mugabe. Het GOS, de Europese Unie en de Verenigde Staten hebben geen toestemming gekregen om waarnemers te sturen. Het belangrijkste officiële toezicht komt uit Zuid-Afrika. Uit recente uitlatingen van de Zuid-Afrikaanse president Mbeki en de leider van de toezichtscommissie, Membathisi Mdladlana, blijkt dat zij niet van zins zijn kritisch te kijken naar het verloop van de verkiezingen. Mbeki verklaarde enkele weken geleden dat hij geen schendingen van het SADC-protocol ziet. Beschuldigingen zouden nergens toe leiden.

Volgens ingewijden is het nu al duidelijk dat regeringspartij ZANU-PF (Zimbabwaans Afrikaans Nationale Unie, Patriottistisch Front) van Robert Mugabe de verkiezingen gaat winnen. De oppositionele Beweging voor Democratische Vernieuwing (MDC) maakt weinig kans, hoewel de partij momenteel 57 zetels heeft, tegenover de 62 van de ZANU-PF. MDC-aanhang lijkt er dus genoeg te zijn. Mugabe heeft in de regeringsperiode vóór 2002, toen de ZANU-PF een absolute meerderheid had, echter grondwettelijk vastgelegd dat standaard 30 van de 150 zetels toekomen aan de ZANU-PF. In feite bezet de regeringspartij dus 92 zetels.

Onduidelijk is waar vele kiesgerechtigden op de stemlijsten vandaan komen. Op die lijsten staan 5,6 miljoen namen. Gezien het aantal kiesgerechtigden in 2002 moeten dat er volgens de MDC ten minste een miljoen minder zijn. De Zimbabwaanse regering weigert om de MDC de cd-roms toe te sturen met de kiezersinformatie. Volgens een steekproef die MDC hield met de kieslijsten van het district Harare bleek 64 procent van de geregistreerde kiezers niet te wonen op de aangegeven adressen of al lang overleden te zijn.

Human Rights Watch tekende in een rapport dat vorige week uitkwam vele gevallen op van politieke intimidatie van oppositionele groeperingen. De mensenrechtenorganisatie verbleef in december 2004 en februari 2005 enkele weken in Zimbabwe en interviewde 135 vertegenwoordigers van kerken, niet-gouvernementele organisaties en politici.

De intimidatie komt onder meer uit in het verstoren van bijeenkomsten. Zo pakte de politie op 23 januari een parlementslid van de MDC en 26 anderen op omdat zij een publieke bijeenkomst hielden zonder dat daar toestemming voor gevraagd was. De Zimbabwaanse regering nam in 2003 een wet aan die samenkomsten zonder toestemming verbiedt. Vorige week meldde een krant uit Bulawayo nog dat er veertig mensen gearresteerd waren op grond van niet nader gespecificeerde „politieke misdaden.”

Vrijheid van pers is er in Zimbabwe nauwelijks. De belangrijkste onafhankelijke krant, The Daily News, is nog altijd verboden. Bij de verkiezingen in 2000 en 2002 liet deze krant de oppositie ruimschoots aan het woord. In maart 2002 nam de Zimbabwaanse regering een wet aan die journalisten verplicht een accreditatie te halen bij een staatscommissie voor de media. Wie zonder werkt, kan voor twee jaar in de gevangenis belanden.

Aartsbisschop Ncube zegt dat er veel angst is onder de mensen. Volgens hem is er ook vrees voor gewelddadigheden ná de uitslag. Mensen zou worden wijsgemaakt dat aan het handschrift te zien is wat ze hebben gestemd. Het Britse blad The Economist meldde dat de ZANU onomwonden gezegd heeft dat enkel ZANU-stemmers voedselhulp van de regering krijgen na de verkiezingen. Meer dan de helft van de Zimbabwanen heeft volgens een Zuid-Afrikaanse hulporganisatie dringend voedselhulp nodig. De levensverwachting ligt in Zimbabwe op 35 jaar, meer dan 70 procent is werkloos. Hulp van buitenaf is grotendeels geblokkeerd. „Niemand in Zimbabwe wil zijn leven opofferen”, aldus Ncube.

De 81-jarige Mugabe wuift alle kritiek ondertussen weg. Ncube is „een gestoorde leugenaar” en de MDC „een timide en bange beweging die alle soorten excuses opvoert om te ontsnappen aan een zekere nederlaag.” Repressie tegen de MDC is noodzakelijk omdat de partij de belangen van het Westen verdedigt.

Het ziet er niet naar uit dat Mugabe na donderdag een nieuwe dagbesteding moet zoeken. Of de bevolking zou grotendeels gehoor moeten geven aan de oproep van Ncubu tot een vreedzame revolutie. Zoals de Zimbabwaanse journalist Abel Chikomo vorige week in debatcentrum De Rode Hoed in Amsterdam zei: „Er liggen grote mogelijkheden in burgerlijke ongehoorzaamheid.” Via ’democratische’ weg zit een machtswisseling er echter niet in.