Rita Atria was in 1992 zeventien jaar toen zij zich van het leven beroofde. Ze was de dochter van een belangrijke maffiabaas in Sicilië, maar haar familie verstootte haar toen zij met justitie ging samenwerken.

Toen zij eenmaal alles had verteld wat ze wist, liet ook justitie haar vallen. De enige die werkelijk om haar gaf was de bekende rechter Paolo Borsellino. Toen hij in de zomer van 1992 door de maffia werd vermoord, verloor zij haar laatste hoop.

Postuum is trieste Rita echter uitgegroeid tot een symbool van de strijd tegen de maffia. Afgelopen zaterdag werd in Rome een straat naar haar vernoemd. Ook naar twee andere maffiaslachtoffers die naamsbekendheid kregen, werden straten vernoemd.

Op dezelfde dag werd het ”Plein van de slachtoffers van de maffia” onthuld. De herdenkingsdag voor de slachtoffers wordt inmiddels tien jaar gehouden op 21 maart en is daarmee uitgegroeid tot een heuse traditie. Dit jaar was Rome even de hoofdstad van de antimaffiastrijd, ook al woedt de echte strijd in Zuid-Italië.

’s Ochtends vulde zich het stadion Flaminio in Rome tot de nok. Niet met sportliefhebbers, maar met 8000 scholieren uit heel Italië. Zij droegen spandoeken met zich mee die verwezen naar individuele slachtoffers.

Indrukwekkend was het voorlezen door een aantal scholieren van de namen van alle maffiaslachtoffers uit de geschiedenis. „Het is een feestdag”, zei Rita Borsellino, de zus van de vermoorde rechter die in de antimaffiastrijd een levenstaak had gevonden. „Door het horen van al die namen worden weliswaar de wonden weer opengereten. Maar de ideeën van wie zijn vermoord, vullen onze aderen.”

Borsellino, een gedreven vrouw, is een van de gezichten van de organisatie Libera (”vrij”). Deze club is verspreid over heel Italië en heeft als doel de bevolking gevoelig te maken voor de strijd tegen de maffia.

Waakzaamheid is geboden. Al jarenlang is de bevolking gelaten onder dit probleem, ook al omdat de Siciliaanse maffia nauwelijks meer moordt. Ogenschijnlijk lijkt de georganiseerde misdaad aan kracht te hebben ingeboet. Maar in werkelijkheid is zijn macht groter dan ooit.

Zeker is dat de maffiabestrijding geen hoge prioriteit meer heeft voor de politiek. Er wordt weinig meer over het probleem gesproken. „Stilte over de maffia moet worden bestreden door concrete actie”, zegt Luigi Ciotti, een geëngageerd priester die voorzitter is van Libera. „Italië wil verlost worden van de maffia en daarom laten we onze stem horen.”

Libera heeft de beschikking over van de maffia afgepakte gebouwen, veelal villa’s en kapitale woningen, waar nu scholing wordt aangeboden. Ook voert Libera de leiding over geconfisceerde landerijen waar landbouw wordt bedreven. De wijn, macaroni en olijfolie die daar wordt geproduceerd, wordt onder de naam ”Libera” landelijk verkocht en heeft een vergelijkbaar imago als Max Havelaar-koffie.