Het is tijd om om te keren
Nederlanders, ook de christelijke, hebben het te goed. We consumeren en verbruiken. Dat kan zo niet langer stelt, Frank Mulder. Hij roept op tot actie tegen uitbuiting en de verwoesting van de aarde en presenteert een stappenplan.
plattekst (u15,1,0(Er is iets mis met onze economie. We denken nog steeds dat eindeloze groei heilzaam is, maar ondertussen vergeten velen de schepping en de armen. Time to Turn, een beweging van jonge christenen, vindt dat het tijd is dat christenen het Evangelie weer serieus gaan nemen. Jezus spreekt meer over geld, rijkdom en armoede dan over seksualiteit, occultisme en andere gevaarlijke zaken. Tijd om daar iets mee te doen.
De wereldhandel is nog nooit zo groot geweest. Maar tegelijkertijd sterven er dagelijks 18.000 kinderen aan de gevolgen van ondervoeding. Nederland staat in de toptwintig van rijkste landen ter wereld. Maar ondertussen zeggen 1 miljoen Nederlanders dat ze geen vrienden hebben.
Wat is er aan de hand? Waarom nog meer materiële groei? Waarom roept minister Zalm bij een groeiverwachting van 1,8 procent nog steeds dat Nederland meer moet gaan consumeren? De mens blijft steken in dingen in plaats van in mensen en daarmee teert hij in op het sociale, psychische en natuurlijke kapitaal.
Christenen doen net zo hard mee. Christenen zijn net zo goed als anderen ingepakt door het consumentisme en de economisering van de samenleving. Dat gaat vanzelf, daar hoeft een mens niet heel erg egoïstisch of geldzuchtig voor te zijn. Mensen zitten vast aan een structuur die verrot is. Ze moeten tijd steken in geld verdienen om de vaste lasten te betalen. Het is daardoor moeilijk voor hen om zich echt te laten raken door de nood van de wereld.
Bovendien kleeft er al onrecht en milieuvervuiling aan de simpele dingen van het leven, eten, drinken, energiegebruik, en het lijkt het bijna onmogelijk om daar als individu iets aan te doen.
Opleving
Misschien ligt hier wel het probleem van de leeglopende kerk. Christenen bidden voor een opleving in een ontkerkelijkt land, maar mensen lijken niets te zien van God. Net als in Jesaja 58. Daar luistert God ook niet naar het vasten en bidden van het volk Israël. Ze horen niets van Hem. Waarom? Omdat ze het doen met een verkeerde houding. God wil geen religieuze gewoontes. Dít is het vasten dat God wil: dat we de hongerige eten geven, de naakten kleden, geen arbeiders uitbuiten en de banden van het juk verbreken. Dán zal God Zich laten zien en dan zal ons heil voor ons uitgaan (Jesaja 58).
Time to Turn is acht jaar geleden begonnen als jongerenproject van een aantal christelijke organisaties, onder de vlag van de Evangelische Alliantie, om aandacht te vragen voor het milieu. Intussen is het uitgegroeid tot een zelfstandige beweging van steeds meer evangelische jongeren die ontdekken dat het tijd is om het Evangelie serieus te nemen. Het is tijd dat de mens zich gaat bekeren (omkeren) en zijn mond opendoet tegen onrecht, armoede en milieuvervuiling.
De Bijbel is geen politiek programma. Maar de Bijbel laat wel heel duidelijk zien wat God van mensen persoonlijk vraagt als zij Hem willen volgen. Recht doen en getrouwheid liefhebben en ootmoedig wandelen met uw God, zo vat Micha de torah samen. En deze twee aspecten -God dienen en recht doen- worden overal in de Bijbel met elkaar verbonden.
Jezus brengt dit heel dicht bij ieders eigen leven. Hij waarschuwt vaker voor geld en bezit dan voor alle andere verleidingen. In de bergrede zegt Hij dat de mens geen schatten op aarde moeten verzamelen, want die vergaan en die leiden ons af van hemelse schatten. Maak je geen zorgen over wat je zult eten en drinken of waarmee je je zult kleden, maar zoek eerst Gods Koninkrijk en Zijn gerechtigheid. Dan zal God voor je zorgen.
Gods Koninkrijk zoeken dus, dat Koninkrijk dat hier en nu al begint als mensen elkaar liefhebben. Maar daar hoort bij: Zijn gerechtigheid!
Stappenplan
Zijn gerechtigheid zoeken, dat is niet eenvoudig. Een mens is al blij als hij zijn eigen leven op de rails houdt, het eten op tafel krijgt voor zijn gezin en al zijn bezigheden en targets en deadlines in de gaten kan houden. Hoe moet dat dan, een voorbeeldige burger worden, een kritisch consument en een fijn christen? Vier stappen om iemand op weg te helpen:
Stap 1. Boos worden. Net als de profeten in het Oude Testament, die fulmineerden tegen de afgodenverering en het onrecht in de samenleving. Zoals God het zegt via Amos: „Ik haat, Ik veracht uw feesten, en ik kan uw kerkdiensten niet luchten. Doe weg van mij het getier van uw psalmen. Maar laat het recht als water golven, en gerechtigheid als een immer vloeiende beek.”
De manier waarop christenen consumeren en omgaan met het milieu is ook een zaak van recht en onrecht. De armen worden het eerst de dupe hiervan. De ogen openen voor Gods boosheid over onrecht is de eerste stap.
Stap 2. Een belangrijk motto van Time to Turn is: genieten van genoeg. Niet: consuminderen, versoberen, schuldig voelen, maar wel: genieten. Meer genieten van wat iemand krijgt van God, omdat Hij voor de mens zorgt, omdat Hij de mens alles geeft en nog veel meer. Maakt u geen zorgen… Als een christen zo kijkt, dan wíl hij dat alleen nog maar goed gebruiken en dan wíl hij het alleen nog maar eerlijk verdelen. En dan krijgt hij oog voor wat er mis is.
Als een mens geniet van genoeg, spaart hij automatisch het milieu. Het is niet erg dat de mens vervuilt, dat kan de aarde best aan. Ieder mens mag twee ton CO(in2( per jaar uitstoten. Maar Nederlanders zitten nu al op 12 ton, en dát is erg. Hetzelfde geldt evengoed voor andere milieu- en verdelingsproblemen: Het is niet erg om vlees te eten. Maar het is niet goed te praten dat eenderde van het graan in de derde wereld verhandeld wordt als veevoer omdat de westerse mens zo veel wil.
„Gij zult niet begeren” is het tiende gebod. Er moet nodig weer over gepreekt worden! Niet omdat begeren iets moois is waar een christen -helaas- van God niet aan mag komen. Nee, omdat niet-begeren iets moois is en omdat christenen dat zijn vergeten. Dan pas kan het echte genieten en de echte dankbaarheid beginnen.
Dat levert ook tijd op, voor God en voor mensen. Een christen moet bij elke grote aankoop bedenken hoeveel uren erin gaan zitten om het te verdienen, te onderhouden en te gebruiken. En zich afvragen wat de aanschaf per saldo doet met de relaties met God of de medemensen.
Ratrace
Stap 3. De macht als consument gebruiken. De overheid en het bedrijfsleven willen of kunnen de wereld niet veranderen. Ieder mens wel. Laat een mens geen beklemd gevoel krijgen door de grootte van het probleem, want dat is zijn verantwoordelijkheid niet! Jezus zegt niet dat een christen de wereld moeten redden. Dat heeft Hij al gedaan. Maar wel dat een mens Gods Koninkrijk moet zoeken. Dan is het Gods verantwoordelijkheid of het aanslaat of niet.
Een mens kan alleen besluiten of hij blijft meerennen in de ratrace. Telkens wanneer een mens energie verbruikt, maar ook als hij voor het schap staat met dure biologische producten of koffie met het Max Havelaar-keurmerk, of wanneer hij twijfelt over nog meer nieuwe kleding, of een tweede (of eerste) auto.
Stap 4. Iedereen moet één doel kiezen waar hij aan gaat werken in de komende tijd. De westerlingen zitten in een systeem dat niet goed werkt, en er in één keer uitstappen lukt niet. Neem de tijd, en kies over een paar maanden een ander punt. Zo hoeft iemand niet gefrustreerd te raken. Want het is de bedoeling dat hij dichter bij God en bij zijn medemens komt. En zo een stukje van de maatschappij wordt geheeld.
voetnoot (u17(De auteur is projectleider bij Time to Turn, een beweging van jongeren die vanuit het christelijk geloof in hun levensstijl rekening willen houden met de armen en het milieu en die zich willen uitspreken voor een rechtvaardige en duurzame wereld.
