”Die hier bedrukt met tranen zaait. Uit het leven van ds. J. Vreugdenhil”
Auteur: L. Vogelaar
Uitgeverij: Gebr. Koster, Barneveld, 2004
ISBN 90 5551 315 6
Pagina’s: 288
Prijs: € 19,90. De vooroorlogse geschiedenis van de Gereformeerde Gemeenten vertoont nog een klein aantal witte plekken. Zo was er weinig of niets bekend van ds. J. Vreugdenhil, die in 1921 de Christelijke Gereformeerde Kerken verliet om predikant in de Gereformeerde Gemeenten te worden.

Ds. Kersten merkte op dat de 42-jarige predikant „erin viel bij de gemeenten.” Hij was nog maar acht maanden predikant in het nieuwe kerkverband toen hij zitting kreeg in de commissie van toezicht, het latere curatorium, van de Theologische School. Van 1928 tot aan zijn overlijden in 1944 zou hij als voorzitter leidinggeven aan de vergaderingen van dit deputaatschap.

L. Vogelaar, die zijn sporen als amateur-kerkhistoricus met eerdere publicaties al royaal verdiende, verrast met een levensbeschrijving van ds. Vreugdenhil. Zijn boek berust op bronnenonderzoek en gegevens van informanten van wie een achttal reeds is overleden. Op basis daarvan schreef hij het levensverhaal van deze predikant, die de christelijke gereformeerde kerk van Sliedrecht en de gereformeerde gemeenten van Borssele, Bruinisse, Kampen en Rijssen-Wal diende en aan het eind van zijn leven voor de tweede keer de herdersstaf in Kampen opnam.

De eerste zes hoofdstukken van het boek zijn zowel voor de geschiedenis van de Gereformeerde Gemeenten als voor die van de Christelijke Gereformeerde Kerken van belang. Zo biedt Vogelaar een goed beeld van de theologiestudie zoals die in de eerste decennia van de twintigste eeuw in de Christelijke Gereformeerde Kerken gestalte kreeg. De achtergronden van het als zodanig waardige vertrek van ds. Vreugdenhil naar de Gereformeerde Gemeenten en de discussie die daarop volgde in de kerkelijke pers worden goed belicht aan de hand van een aantal nieuwe gegevens.

Dat geldt ook voor de contacten tussen de beide kerkverbanden in de jaren twintig. De toch wel positieve visie van de schrijver op de scherpe polemiek van die tijd is de mijne niet. Ze was en is zo vaak een sta-in-de-weg voor het herstel van de eenheid van de kerk des Heeren in ons land.

De overige hoofdstukken geven vooral bijzonderheden uit het ambtelijke en het persoonlijke leven van ds. Vreugdenhil, die herhaaldelijk werd geroepen om in zijn leven het kruis op te nemen en veel innerlijke strijd kende. De titel van het boek zinspeelt terecht daarop. De schrijver idealiseert de door hem beschreven persoon niet, maar heeft oog voor zwakke momenten in dienst optreden, zoals het terugkomen op het aanvaarden van een beroep van Lisse.

Met name de gemeenten die deze predikant diende, zullen met veel belangstelling kennisnemen van dit boek, waarin het werk van God in zondaren treffend uitkomt. Ik denk aan de uitvoerige brief van ds. Vreugdenhil aan ouderling D. J. van Brummen, die ons een blik laat slaan in het geestelijke leven en de roeping tot het ambt van de jonge boerenzoon uit Vijfhuizen. Ds. Vreugdenhil legde zijn hart ook open in een schrijven aan oud-ouderling J. van Luik in Den Haag na zijn 25-jarig ambtsjubileum in 1943.

De kerkhistorische vraag naar de betekenis van ds. Vreugdenhil als voorzitter van het curatorium voor het geheel van de Gereformeerde Gemeenten komt niet echt aan de orde. Daar staat tegenover dat in het notenmateriaal een aantal belangwekkende en uitvoerige aantekeningen wordt gegeven bij onderdelen van het boek. Uitstekende registers vergroten de toegankelijkheid. Ook dit werk van Vogelaar is van belang voor de kleine kerkgeschiedenis van de eerste helft van de vorige eeuw. Het gaat de auteur niet zozeer om een systematisch opgezet onderzoek, maar hij wil het verhaal vertellen. Dat doet hij goed, gedocumenteerd en met veel gevoel voor de geestelijke en de kerkhistorische verhoudingen.