De ChristenUnie is om. Dat was voor de pers het grote nieuws in het debat over orgaandonatie. Dat nieuws veroorzaakte verwarring. De ChristenUnie om? Nee, zeker niet. De ChristenUnie wilde tot een verantwoord systeem voor orgaandonatie komen, zonder principiële concessies te doen. Een reconstructie en verantwoording.

„De Tweede Kamer heeft dinsdag het voorstel verworpen om alle Nederlanders in principe te verplichten om na hun overlijden organen af te staan voor transplantatie. Van de aanwezige leden van de Tweede Kamer stemden 78 leden tegen het voorstel en 68 stemden voor”, aldus een ANP-bericht vorige week dinsdag. Het RD nam dit bericht over.

Bovenstaande passage suggereert dat het voorstel waarover de Tweede Kamer had gestemd, aanstuurde op een verplichte orgaandonatie. Dat is niet juist. De hervormde theoloog dr. G. van den Brink schreef maandag in het Nederlands Dagblad terecht: „Mede dankzij de inbreng van de ChristenUnie was het voorgestelde nieuwe systeem zo uitgebalanceerd, dat iedereen op elk moment ’nee’ zou kunnen zeggen. Het enige was dat je de keuze niet meer kon ontwijken.”

Keuze
Het uitgangspunt voor mijn fractie was en is dat niemand recht heeft op andermans organen, dat het menselijk lichaam geen eigendom is van de staat of van de samenleving. Iedereen moet nee kunnen zeggen. Het systeem van Actieve Donor Registratie (ADR), inclusief onze aanvullende voorwaarden, stuurde niet aan op een verplichte orgaandonatie, maar op het maken van een keuze. Dat is toch echt iets anders. Niemand zou automatisch donor worden, maar iedereen zou kunnen kiezen. En als men niet zou willen kiezen, dan zou het laatste woord aan de nabestaanden zijn.

De aanloop naar de beslissende stemming van vorige week dinsdag begon voor onze fractie met de voorbereiding van een zogenaamd algemeen overleg (AO) over het ADR-systeem op 19 januari 2005. Bovenstaand uitgangspunt heb ik daar onderstreept. Orgaandonatie is een daad van naastenliefde en moet dat blijven. Anders geformuleerd: orgaandonatie moet een bewuste keuze blijven. Niemand mag tegen zijn wil geregistreerd worden. In het AO heb ik letterlijk gezegd: „Het ADR-systeem is niet hetzelfde als een geenbezwaarsysteem, maar biedt voor mijn fractie nog onvoldoende waarborgen. Ik wil graag voor dit systeem stemmen, maar dan moeten we een instrument vinden om te voorkomen dat mensen tegen hun wil tóch als donor worden geregistreerd.”

Waarborgen
De indieners van het voorstel haakten daarop in. Ze waren zich ervan bewust dat de ChristenUnie mogelijk een beslissende stem zou hebben. Het voorstel werd daarom op ons verzoek ingrijpend aangepast. Dat resulteerde in een aantal waarborgen. Bij invoering zou iedereen gevraagd worden: Wilt u orgaandonor worden of wilt u de beslissing overlaten aan de nabestaanden? Geen sprake dus van een automatische registratie als donor. Bij niet reageren op deze vraag zou een brief volgen met de mededeling dat men als donor was geregistreerd, met de oproep om die registratie meteen te wijzigen als men het daar niet mee eens is. Tijdens elk bezoek aan het gemeentehuis waarbij het bevolkingsregister geraadpleegd wordt, zou men herinnerd worden aan de aard van de registratie en aan de mogelijkheid de registratie te wijzigen. Bovendien zouden de nabestaanden het laatste woord houden, zoals ook nu het geval is. De wet om de nabestaanden op afstand te zetten bij de registratie als donor zou op verzoek van de ChristenUnie worden ingetrokken.

Met deze ingrijpende aanpassingen werden onze bezwaren tegen het ADR-systeem weggenomen.

Primaire taak
De ChristenUnie wilde met een verbetering van het ADR-systeem bijdragen aan een goede en zorgvuldige wettelijke regeling. Dat is de primaire taak van een politieke partij. De principiële keuze voor of tegen orgaandonatie zou blijven waar die thuishoort: bij de burger zelf.

De ChristenUnie is een pro-lifepartij. Het nieuwe en verbeterde ADR-systeem had nieuwe hoop gegeven aan mensen voor wie een orgaan -menselijkerwijs gesproken- het verschil maakt tussen leven en dood en het had tegelijkertijd de positie van principiële tegenstanders van orgaandonatie veiliggesteld. Jammer dat dit voorstel werd verworpen.

De auteur is Tweede-Kamerlid voor de ChristenUnie.