De nieuwe test is in eerste instantie ontwikkeld voor embryoselectie, ook wel preïmplantatie-genetische test (PGT) genoemd. Stellen met een hoog risico op een kind met een erfelijke aandoening kunnen embryo’s hierop laten testen. Een embryo zonder deze genetische afwijking wordt geplaatst in de baarmoeder. De overige embryo’s die tijdens een ivf-procedure tot stand zijn gekomen, worden ingevroren, gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek of vernietigd. Gemiddeld levert een ivf-behandeling vijf embryo’s op, al kan dit aantal sterk variëren. Het Maastricht UMC+ is het enige centrum in Nederland waar embryoselectie wordt uitgevoerd.

Met de alles-in-eentest kunnen klinisch genetici alle mogelijke genetische afwijkingen in bevruchte eicellen in één klap in kaart brengen. Voorheen moesten ze voor elk gen (een klein stukje DNA) een aparte test doen. De methode kan daarom veel tijd besparen, verklaart dr. Masoud Zamani Esteki, hoofdonderzoeker en auteur van een recent verschenen publicatie in vakblad Nature Communications. Hij tekent daar wel bij aan dat normaliter slechts één gen wordt onderzocht, waarvoor hulp is gezocht omdat er een afwijking in de familie voorkomt. In sommige gevallen gaat het om twee of drie genen.

Genoom uitlezen

In de bredere screeningstest schuilt een gevaar, waarschuwt prof. dr. Guido de Wert, biomedisch ethicus in Maastricht en coauteur van het artikel, desgevraagd. „In beginsel is het nu mogelijk om heel breed in het genoom te kijken, naar alle mogelijke genvarianten en mutaties. De vraag is of dat wenselijk is. In wiens belang is het? En hoe verhoudt zich dat tot de autonomie van het kind? Als je de test hiervoor gebruikt, betekent dat dat steeds vaker kinderen worden geboren van wie het genoom is uitgelezen. We moeten de discussie voeren over het recht van het kind om daar later zelf over te beslissen.”

Lees ook

Genetische risico’s bepalen bij embryo’s geeft vragen

In theorie kan de alles-in-eentest ook worden ingezet voor het aantonen van chromosomale afwijkingen, waarbij er bijvoorbeeld een chromosoom te veel of te weinig is. Dat gebeurt in Nederlandse ziekenhuizen nu nog niet. Het is namelijk de vraag of dit bruikbare informatie oplevert. Zamani Esteki: „We hebben in eerder onderzoek laten zien dat 80 procent van de embryo’s chromosomale afwijkingen heeft. Deze embryo’s kunnen vaak toch uitgroeien tot gezonde baby’s.” Hij vermoedt dat chromosoomonderzoek vóór de bevruchting wel zinvol is en kan resulteren in een hoger percentage succesvolle ivf-behandelingen. Momenteel doet hij hiernaar onderzoek.

„Embryo’s met chromosomale afwijkingen kunnen vaak toch uitgroeien tot gezonde baby’s” - Dr. Masoud Zamani Esteki, klinisch geneticus Maastricht UMC+

Bescherming verdienen

Veel behoudende christenen hebben moeite met embryoselectie, omdat niet alle embryo’s de kans krijgen uit te groeien tot een baby. De NPV verwoordt het klassieke standpunt en stelt dat embryo’s al vanaf de bevruchting menselijk leven zijn en daarom bescherming verdienen. Heeft de nieuwe test invloed op het aantal restembryo’s? De Wert: „Je mag redelijkerwijs aannemen dat gebruik van de test kan leiden tot een iets groter aantal niet in de baarmoeder geplaatste embryo’s.”

„Je mag redelijkerwijs aannemen dat gebruik van de test kan leiden tot een iets groter aantal niet in de baarmoeder geplaatste embryo’s” - Prof. dr. Guido de Wert, medisch ethicus Maastricht UMC+

De medisch ethicus vindt een andere consequentie van de nieuwe test echter veel ingrijpender, namelijk dat embryo’s kunnen worden gerangschikt. Embryo’s die bijvoorbeeld de meeste kans maken op innesteling in de baarmoeder, zullen eerder worden geplaatst dan embryo’s die minder kans maken. „Wat doet het met het welzijn van kinderen als ze horen dat ze zijn ontstaan uit embryo’s die vanwege de aanwezigheid van allerlei genvarianten als tweede of derde keus werden beschouwd?”