Caspar David Friedrich wordt in 1774 geboren in het Hanzestadje Greifswald, in Noordoost-Duitsland. Van een zorgeloze jeugd is allerminst sprake. Hij groeit op in een gezin met tien kinderen. Zijn moeder overlijdt als hij 7 jaar oud is. Als Caspar David 13 is, redt zijn broer Johann Christoffer hem van de verdrinkingsdood, maar een hartstilstand daarna kost Christoffer het leven; drie jaar later overlijdt ook zijn zus Maria.

Het 250^e geboortejaar van de meester van de landschapsschilderkunst wordt uitgebreid gevierd in Duitsland. Onder andere met tentoonstellingen in de geboortestad Greifswald, in Berlijn en in zijn laatste woonplaats, Dresden. In de Duitse hoofdstad was de tentoonstelling, die vier maanden te zien was, in enkele weken uitverkocht.

Zijn eerste kunstlessen krijgt Friedrich van een tekenmeester in z’n geboortestad. Op twintigjarige leeftijd gaat hij studeren aan de kunstacademie in Kopenhagen. Daarna settelt hij zich in Dresden, waar hij zijn geld verdient met het schilderen van stadsgezichten.

Het zijn niet die schilderijen die Friedrich zijn bekendheid hebben gegeven. De Duitse meester durfde het voor het eerst in de geschiedenis aan om de natuur centraal te stellen als onderwerp in zijn schilderkunst. In de tijd voor Friedrich is het landschap in de meeste gevallen slechts een aangenaam decor dat als achtergrond dient voor een voorstelling op een schilderij.

Daarin brengt Friedrich verandering; zijn landschappen zijn als een montage van schetsen die hij op verschillende plaatsen en momenten in de natuur tekent en ze vormen het schilderij op zich. Zijn schetsen maakt hij bijvoorbeeld op het eiland Rügen in de Oostzee, in de Harz en in het Riesengebergte in de Bohemen.

In 1808 wordt de kunstenaar plotseling bekend door ophef over zijn eerste olieverfschilderij ”Kruis in de bergen” dat hij maakt als altaarstuk voor een kapel Tetschen. Het werk krijgt scherpe kritiek en veroorzaakt een strijd tussen vakgenoten, omdat niet het kruis maar het landschap waarin het staat de meeste aandacht krijgt. Dat wordt als zeer ongepast gezien.

Als de storm van kritiek gaat liggen, plukt Friedrich de vruchten van zijn bekendheid: het Pruisische koningshuis koopt in 1810 twee van zijn schilderijen: ”Monnik aan de kust” en ”Abt in het eikenbos”. Op 12 november van dat jaar wordt de kunstenaar ook verkozen tot lid van de kunstacademie van Berlijn, en zes jaar later mag hij ook toetreden tot de academie van Dresden.

In deze tijd reist Friedrich veel en keert hij herhaaldelijk terug naar zijn geboortestreek. Tijdens zijn reizen maakt hij in zijn notitieboekjes talloze tekeningen en schetsen, die de basis vormen voor zijn schilderijen. In die basis zitten niet alleen meetkundige structuren als de hyperbool, de driehoek en de gulden snede. Friedrich is een diepgelovig protestant en zijn werken zitten ook vol religieuze symboliek, zoals kruisbeelden en door de wolken brekend licht dat verwijst naar iets goddelijks.

Friedrich is daarmee ten voeten uit een vertegenwoordiger van de romantiek. In een tijd van opkomende secularisatie en rationalisme bood die stroming een tegenwicht door te wijzen op het belang van geloof, gevoel en mystiek. Dit leidde tot een hernieuwde interesse in religie, waaronder het christendom, als bron van diepe emotionele en spirituele ervaringen. Tot Friedrichs vrienden- en kennissenkring behoren vele intellectuelen, zoals de schrijvers Goethe en Novalis en kunstschilder Runge.

De Greifswalder dom St. Nikolai, waarnaast hij opgroeide en waarin hij elke zondag een dienst bijwoonde, keert regelmatig terug in zijn werk. Verder behoren kerkhoven, ruïnes, knoestige boomstammen en schepen die de haven uitvaren of door het ijs worden platgedrukt tot zijn favoriete repertoire.

Hoewel Friedrich en Van Gogh in verschillende perioden en stromingen van de kunstgeschiedenis werkten, zijn er toch parallellen te vinden in hun werk. Toch zijn er parallellen te vinden in hun werk. Beiden hebben ze een diepe liefde voor de natuur en drukken ze hun diepere geestelijke en emotionele ervaringen uit door middel van hun schilderijen. Friedrichs werken roepen gevoelens van eenzaamheid, grootsheid en religiositeit op, terwijl Van Goghs schilderijen vaak een uiting zijn van zijn emotionele worstelingen en innerlijke wereld.

In 1835 krijgt Friedrich een beroerte waarvan hij slechts gedeeltelijk herstelt. Als daarna een tweede beroerte volgt, die hem bijna volledig verlamt, is hij gedwongen het schilderen op te geven. Hij beperkt zich tot het maken van sepiatekeningen en aquarellen.

Na een aantal jaren waarin hij een teruggetrokken leven leidt, overlijdt Friedrich op 7 mei 1840. Hij laat een vrouw en vier kinderen achter, in grote armoede. Want hoewel hij in zijn leven schilderijen heeft verkocht, zat er weinig handelsgeest in de kunstenaar. Zijn vrouw moet uiteindelijk bij de Russische tsaar –die behoorde tot Friedrichs klantenkring– bedelen om financiële bijstand.

Het verging Caspar David Friedrich als talloze kunstenaars – in elk geval ook als Vincent van Gogh: bij leven weinig waardering, twee eeuwen later wereldberoemd. Friedrich mag dan niet, als Van Gogh, zijn museum hebben, zijn werken hangen wel in wereldsteden. Na dit jaar Berlijn stelt volgend jaar het Metropolitan Museum of Art in New York zijn werk tentoon.