De hulporganisaties Oxfam Novib, Pax Nederland en The Rights Forum hebben de zaak aangespannen tegen de Nederlandse staat. Volgens de klagers levert Nederland straaljageronderdelen aan Israël, ondanks een vonnis van het gerechtshof in Den Haag dat dat niet mag. Het hof besliste op 12 februari dat Nederland binnen zeven dagen moest stoppen met de door- en uitvoer van F-35-onderdelen naar Israël. Volgens de rechters bestaat er een duidelijk risico dat met de gevechtsvliegtuigen ernstige schendingen van het humanitaire oorlogsrecht worden gepleegd in Gaza.

Het kabinet is bij de Hoge Raad in cassatie gegaan tegen het vonnis. Minister Van Leeuwen (Buitenlandse Handel) verklaarde dat de regering weliswaar teleurgesteld is maar de levering aan Israël zou stopzetten, totdat de Hoge Raad uitspraak heeft gedaan.

Nederland levert de Amerikaanse straaljageronderdelen dan ook niet meer direct vanuit het European Regional Warehouse op vliegbasis Woensdrecht of ergens anders in het land. Dit gebeurt volgens de klagers echter wel via andere landen, zoals de Verenigde Staten. Het kabinet ontkent dat de onderdelen via omwegen alsnog in Israël terechtkomen. Wel wordt gesproken met partnerlanden in het F-35-samenwerkingsverband over de gevolgen van het verbod.

Overeenkomst

Het gerechtshof deed in februari uitspraak nadat de drie hulporganisaties in hoger beroep waren gegaan tegen een vonnis van de Haagse rechtbank, die in december besliste dat het exporteren van F-35-onderdelen mocht doorgaan.

Nadat Palestijnse terroristen op 7 oktober dood en verderf hadden gezaaid in Israël, bond het land de strijd aan met de aanvallers. Israël plaatste daarna een bestelling bij het magazijn in het Brabantse Woensdrecht, dat dienst doet als distributiecentrum van de Verenigde Staten in Europa voor onderdelen voor de Lockheed Martin-F-35 Lightning II, die ook bekend is als de Joint Strike Fighter (JSF) en in Israël Adir wordt genoemd.

Buiten de VS was Israël het eerste land dat de JSF aankocht. Het ging om vijftig toestellen, waarvan de eerste twee in december 2016 arriveerden. Sinds eind 2017 zijn de eerste negen straaljagers operationeel. Ze zijn gestationeerd op luchtmachtbasis Nevatim in de Negevwoestijn. Begin juni vorig jaar ondertekende Israël een overeenkomst met de VS voor de levering van een derde squadron van 25 toestellen, met een totaalwaarde van 3 miljard dollar.

Burgerbevolking

Het Haags gerechtshof stelde in februari dat Israël bij de aanvallen op de Hamasterroristen onvoldoende rekening houdt met de burgerbevolking in de Gazastrook. Ook hadden politieke afwegingen geen rol mogen spelen, toen de minister voor Buitenlandse Handel na het uitbreken van de oorlog besloot dat de uitvoer van de onderdelen mocht doorgaan. De verplichting die voortvloeit uit internationale verdragen, weegt volgens het hof zwaarder.

Het hof was niet overtuigd van het argument van de Staat dat een exportverbod gevolgen heeft voor de relatie van Nederland met de Verenigde Staten en Israël en dat het voortbestaan van de locatie in Woensdrecht op het spel staat. Het kabinet kan overigens wel een nieuwe vergunning afgeven, maar dan met de voorwaarde dat Israël de F-35 niet inzet boven Gaza.

Het gerechtshof ging met deze uitspraak op de stoel van de regering zitten, stelde het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI), dat het vonnis „echt te ver” vond gaan. De socialistische politicus Josep Borrell, Hoge Vertegenwoordiger van de Europese Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, reageerde juist positief.