Poolse functionarissen mogen schieten op migranten die proberen illegaal de grens vanuit Wit-Rusland over te steken. „In omstandigheden die onmiddellijke actie nodig maken, begaat een militair volgens de nieuwe regels geen misdrijf als hij zijn vuurwapen gebruikt, hoewel hij in normale omstandigheden de regels van vuurwapengebruik zou overtreden”, aldus premier Donald Tusk.

Daarnaast voert de regering-Tusk een bufferzone in langs de grens met Wit-Rusland. De zone, die op sommige plekken 200 meter breed wordt en op andere ruim 2 kilometer, is alleen toegankelijk voor geüniformeerde eenheden en bewoners. Journalisten en hulpverleners die gestrande migranten bijstaan, worden geweerd.

De maatregelen treden deze week in werking en zijn volgens de regering nodig om de veiligheid van het leger, de politie en de grenswacht te waarborgen. Vorige week stierf een 21-jarige militair nadat hij vanuit Wit-Rusland door het grenshek met een mes was gestoken. Ook werd die week bekend dat twee soldaten zijn gearresteerd, omdat ze in de richting van het grenshek schoten.

Kou

Hulporganisaties waarschuwen dat de nieuwe maatregelen tot nog meer doden en gewonden zullen leiden. Volgens de grootste hulporganisatie, Grupa Granica, vonden sinds 2021 zeker 55 migranten de dood in de bossen en moerassen langs de grens. De meesten komen om door honger, kou, ziektes, uitputting en verwondingen. Op 3 november werd een 22-jarige Syriër in de rug geschoten door een Poolse militair. Een operatie redde zijn leven.

„Als de regering hulporganisaties en media uit deze zone verbant, kunnen functionarissen geheel straffeloos mensen terug de grens overzetten. Vluchtelingen worden nu al geslagen en vernederd. Zij die terug over de grens worden gezet, zijn blootgesteld aan marteling en dood. Zonder getuigen wordt het allemaal nog erger”, waarschuwt Grupa Granica.

De crisis begon in 2021, toen de Wit-Russische dictator Aleksandr Loekasjenko „toeristen” uit Afrika en Azië zijn land binnenhaalde, om ze vervolgens naar de grens met Polen te sturen. Hulporganisaties halen nog steeds dagelijks tientallen mensen op die zich verstoppen in de bossen aan de Poolse kant.

„Critici wijzen erop dat Tusk steeds meer in de voetsporen van PiS-leider Jaroslaw Kaczynski treedt”

Pas als ze een verklaring hebben getekend dat ze asiel willen in Polen en een juridische gevolmachtigde hebben, melden de hulpverleners ze aan bij de grenswacht. Migranten die niet door hulporganisaties, maar door de grenswacht of de politie worden gevonden, lopen grote kans om het slachtoffer te worden van zogeheten pushbacks: terug naar Wit-Rusland, zonder dat hun asielverzoek wordt geregistreerd.

Onmenselijk

De pushbacks gingen onverminderd door nadat de pro-Europese coalitie van premier Donald Tusk in december aan de macht kwam. Dit terwijl Tusk en zijn partijgenoten hun voorgangers, de nationalisten van Recht en Rechtvaardigheid (PiS), ervan beschuldigden onmenselijk te handelen. Toen de PiS-regering in 2021 een verboden zone langs de grens instelde, protesteerde de toenmalige oppositie tegen het opheffen van burgerrechten in een deel van het land. Critici wijzen erop dat Tusk steeds meer in de voetsporen van PiS-partijleider Jarosław Kaczyński treedt.

Sommigen van hen verzamelden zich vorige week, enkele dagen voor de Europese verkiezingen, in hartje Warschau. Terwijl Tusk, premier en oud-voorzitter van de Europese Raad, zijn landgenoten opriep tot „nationale trots”, het versterken van de „nationale gemeenschap” en meer „patriottisme”, klonk boegeroep tegen zijn grensbeleid. „Dit heet een democratische, pro-Europese regering te zijn, maar ze doet precies hetzelfde als haar voorganger”, zegt demonstrant Szymon Ruczyński.

Hij is in de minderheid. Volgens een opinieonderzoek dat de krant Rzeczpospolita deze week publiceerde, vindt ruim 85 procent van de Polen dat functionarissen vuurwapens mogen gebruiken om migranten tegen te houden. Uit een peiling voor Radio ZET blijkt dat bijna hetzelfde percentage, 84 procent, de aanleg van de zogenoemde ”Tusk-linie” steunt; een versterking van de oostgrens met fortificaties en elektronische bewaking.