„Bouwen is niet lucratief, het gaat om de grond”, stelde grondspeculant P. Sisselaar donderdagavond in een uitzending van het televisieprogramma Zembla. Jarenlange grondspeculatie leverde hem tientallen miljoenen euro’s en een notering in de Quote 500-lijst op. Ook ontwikkelaars, verzekeringsmaatschappijen en „vooral gemeenten” verdienen kapitalen.

Volgens prof. H. Priemus van TU Delft vallen de geldbedragen die met de bouwfraude gemoeid waren „in het niet” bij de speculatiewinsten op de grondmarkt. Bij de bouwfraude ging het echter om verboden prijsafspraken. De handel op de grondmarkt is wettelijk gewoon toegestaan.

Grondspeculanten kopen strategisch landbouwgronden op in de hoop dat deze in de toekomst een bouwbestemming krijgt. De boer krijgt ongeveer 4 euro per vierkante meter. Tegen de tijd dat de huiseigenaar mag afrekenen, kost diezelfde grond rond de 600 euro per vierkante meter.

Volgens directeur N. Rietdijk van de Vereniging voor Ontwikkelaars en Bouwondernemers is dat de prijs die Nederland betaalt voor behoud van natuur en weilanden. Hij denkt dat de huizen een kwart goedkoper kunnen worden, wanneer de overheid het beperkende ruimtelijk beleid loslaat. De beperkingen zorgen nu voor de kunstmatige schaarste aan bouwgrond, die de prijs opdrijft.

Directeur F. de Zeeuw van het Bouwfonds trekt nog eens 10 procent van de huizenprijs af wanneer de overheid echt in de regels gaat snoeien. Minder vergaderen voor ambtenaren scheelt volgens architect en voormalig hoogleraar bouwkunde aan de TU Delft C. Weeber nog eens „zo’n 10.000 à 15.000 euro.”

Weeber stelt dat de huidige situatie is ingezet onder de zogenoemde Vinex-nota voor het ruimtelijk beleid. Gemeenten en projectontwikkelaars spelen elkaar sindsdien „de bal toe.”

De redactie van Spacemakers.nl, de website voor de ontwikkelaars in Nederland, reageert boos op de uitzending. In de uitlatingen van vooraanstaande vastgoedprofessionals over de winsten die op grondverkopen worden gemaakt, zitten volgens Spacemakers scheve vergelijkingen en misleidende suggesties. „De geïnterviewden plaatsen daarmee de grondmarkt ten onrechte in een negatief daglicht.”

Volgens Spacemakers.nl wordt de verkoopprijs van nieuwbouwhuizen in de huidige woningmarkt niet bepaald door kostprijzen, maar door de marktwaarde. „Bepalend voor de hoogte van de huizenprijs zijn bijvoorbeeld de rentestand, de economische welvaart, de ligging en de kwaliteit van de woning. Bovendien moet bekend zijn dat in de meeste gevallen de aankoopprijs van de (kale) grond niet hoger is dan zo’n 20 procent van de uiteindelijke verkoopprijs van een woning.”

Wie stelt dat speculeren met grond tot hoge winsten kan leiden heeft gelijk, aldus de ontwikkelaars. „Maar verliezen zijn er ook: talloos zijn de voorbeelden van duur aangekochte weilanden waar nooit een huis op gebouwd zal worden. Handelen in grond is niet iets wat iedereen kan, zoals Sisselaar stelt, maar het vergt een goed inzicht, zorgvuldig vooronderzoek of een prettige dosis geluk.”

Nederland komt 170.000 woningen tekort, zo is in 2002 becijferd. Vooral mensen die een goedkopere woning zoeken, stuiten op veel hindernissen. In sommige delen van Nederland staan mensen tussen de zeven à acht jaar op de wachtlijst voordat ze een sociale huurwoning kunnen krijgen. Het kabinet wil het probleem onder meer verkleinen door tussen 2005 en 2010 420.000 nieuwe woningen te bouwen.