Noem het gerust een daverende verrassing voor het immense India, waar de afgelopen zes weken zo’n 650 miljoen Indiërs verspreid over zes weken hun stem uitbrachten: Narendra Modi wint, zoals verwacht, de verkiezingen. Maar, zeer onverwacht, níét met de overmacht die hem vooraf was toegedicht.

Neem de uitslag in Uttar Pradesh, een deelstaat waar alleen al 240 miljoen Indiërs wonen. Modi’s hindoenationalistische BJP lijkt te verliezen in het kiesdistrict Faizabad, met daarin de stad Ayodhya. In januari wijdde Modi hier met veel bombarie een omstreden hindoetempel in, op de plek waar ooit een moskee had gestaan.

Deze tempel speelde een belangrijke rol in Modi’s verkiezingscampagne. Dat hij uitgerekend hier nu dreigt te verliezen, zal worden gezien als een persoonlijke afgang voor Modi, die zichzelf vorige week nog omschreef als „uitverkoren door God”.

En op tal van plekken die aanvankelijk een invuloefening hadden moeten zijn voor de BJP, verloor het van de grote tegenstander, Rahul Gandhi’s Congrespartij, of van een van de tientallen regionale partijen. Dinsdag, nadat een groot deel van de stemmen geteld was, leek het er sterk op dat BJP –dat campagne voerde met ”en nu meer dan 400!”– zou uitkomen op in elk geval minder dan 272 zetels. Daarmee zou de partij de meerderheid verliezen in de 535 zetels tellende Lok Sabha, het Indiase Lagerhuis, die ze sinds 2014 in handen had.

Faliekant

Maar teleurstelling over het verlies van het Lagerhuis liet Modi niet merken in zijn eerste speech na de voorlopige uitslag. In het BJP-hoofdkwartier zei hij „heel, heel blij” te zijn. „Onze burgers in India hebben het volle vertrouwen in de partij, en de overwinning van vandaag is een overwinning van het volk.”

„Onze burgers in India hebben het volle vertrouwen in de partij, en de overwinning van vandaag is een overwinning van het volk” - Narendra Modi, minister-president India

Modi zal zich hoe dan ook kunnen opmaken voor een derde termijn als premier. In India gingen Modi met zijn BJP enerzijds en Gandhi en zijn Congrespartij anderzijds de verkiezingen in met vooraf gevormde coalities. Modi’s coalitie, de NDA, komt met nipt meer dan 300 zetels nog altijd uit op een meerderheid. Maar de steun van tientallen verschillende regionale partijen, die vaak een minder ideologisch profiel hebben dan de hindoenationalistische BJP of het centrumlinkse Congres, is niet in steen gebeiteld. Nu Modi niet langer de meerderheid in handen heeft, wordt hij gedwongen samen te werken met deze kleinere partijen.

Dat de uitslag afwijkt van de voorspelde monsteroverwinning voor Modi heeft met verschillende factoren te maken. Exitpolls in India zitten er historisch gezien vaker faliekant naast. Ook speelt mee dat veel grote media op de hand zijn van de regeringspartij, wat een gekleurd beeld gaf.

Afgeschrikt

Daarbij kan een flink aantal zwevende kiezers zijn afgeschrikt door de mogelijkheid dat het vooraf extreem zelfverzekerde BJP weleens een tweederdemeerderheid zou kunnen behalen, wat Modi in staat had gesteld de grondwet aan te passen. Daarnaast is Modi tijdens zijn campagne steeds hardere islamofobe retoriek gaan gebruiken en is het goed denkbaar dat hij hiermee gematigde kiezers van zich heeft vervreemd.

Wat dat betreft kan, terwijl de stofwolken rond de grootste stembusgang op aarde nog moeten optrekken, voorzichtig worden geconcludeerd dat de democratie in India globaal gezien nog altijd functioneert. Met nadruk op voorzichtig, want hierbij zijn voldoende kanttekeningen te plaatsen. De oppositie werd flink tegengewerkt, tot arrestaties aan toe; Modi’s BJP had financieel gezien een enorm voordeel en persvrijheid in het land zit flink in het gedrang.

Maar er is geen bewijs gevonden dat het democratisch proces direct gesaboteerd zou zijn door op grote schaal te sjoemelen met geautomatiseerde stemcomputers. Het stemmen zelf, waarbij deze computers per pakezel de Himalaya in werden gedragen om inwoners van de meest afgelegen dorpjes óók te laten stemmen, neemt de grootste democratie ter wereld nog altijd zeer serieus.