Psychotherapeuten, psychiaters, psychologen en pastores werken in het veld van de menselijke geest. Wij zoeken voortdurend naar een normaal worden, naar een beter worden voor de mens met wie we spreken. Werken met psychische ziekten kan niet zonder een grens te trekken tussen gezondheid en ziekte. Deze afbakening schept niet alleen een bepaalde helderheid ten bate van ons denken. Ze creëert bijvoorbeeld ook de mogelijkheid voor een eigen wettelijke rechtsbescherming van hen die onze hulp zoeken.

De zoektocht naar normaliteit is echter breder dan de zoektocht naar de afgrenzing van ziekte en gezondheid. Onze samenleving geeft toenemend ruimte en erkenning voor zelf gedefinieerde vormen van gender, van seksualiteit en van spiritualiteit. De ruimte voor zelfdefinitie lijkt echter ook een keerzijde te hebben. De behoefte aan een set van normen en regels die houvast geven, aan een groep om bij te horen, wordt breder kenbaar. In de zoektocht naar een richting en een kader wordt regelmatig ook naar de psychiatrie en psychologie gekeken.

Zoektocht

De psychiatrie is van oudsher een discipline die de nodige maatschappijkritiek levert en aanwijst waar zaken fout zitten of zouden kunnen zitten. Onder anderen de psychiaters Van Fenema en De Wachter wijzen op het belang van zin en samenhang in de samenleving. Zij signaleren hoe de afname van kerkelijkheid mens en samenleving opnieuw doet zoeken naar een ritme en rituelen. In de psychiatrie kan men soms het antwoord zoeken in een afzetten tegen de als beperkend weggezette DSM-classificaties en door te pleiten voor individuele en meer gedetailleerde diagnostiek. Hoe goed beide ook zijn, dit zou geen antwoord zijn dat de gezochte eenvoud uiteindelijk brengt.

Natuurlijk kan ons verlangen naar eenvoud ook een manier van wegkijken worden van wat te lastig voor ons is. Voor weer anderen zijn de eenvoud en het normale juist iets om zich tegen af te zetten. Voor hen is het gewone onbevredigend. Vanuit het voorgaande is er ook een andere manier van kijken mogelijk. Zou het kunnen zijn dat het rechtdoen aan de orde van de dingen, aan het ritme van de tijden en aan de menselijke maat het oog verheldert?

Als christenen geloven we dat God als Schepper ordeningen in het geschapene gelegd heeft. De erkenning en het herstel van deze ordeningen maken ruimte voor de eigenheid en mogelijkheden die een persoon heeft. Daarom is het belangrijk de eigenheid en het eigen normaal van verschillende aspecten van het mens-zijn recht te doen. ”Het is zoals je je voelt” is niet een allesbepalende maat. De mens is ook niet een vat vol natuurkundige en scheikundige reacties. De verschillende aspecten hebben hun eigen plaats en wetmatigheden in het menselijk bestaan. Ze streven ook alle naar een eigen evenwicht en kennen een eigen normaal. Wanneer aan deze ordening recht gedaan wordt, kan de mens tot volle ontplooiing komen.

Erkenning

Neem bijvoorbeeld een thema als genderidentiteit. Het hoort bij het menselijk bestaan om in de puberteit te worstelen met het eigen lichaam en de eigen seksualiteit. Groningse onderzoekers lieten onlangs in de Archives of Sexual Behavior zien dat de wens tot geslachtsverandering sterk afneemt gedurende de puberteit en dat men meestal uitkomt bij het eigen biologisch geslacht. Op jonge leeftijd starten met een biologische behandeling om geslachtskenmerken te wijzigen, kan dus gemakkelijk eraan voorbijgaan dat voor het overgrote deel van de jongeren hun biologische geslacht uiteindelijk ook de thuisbasis blijkt te bieden voor hun ervaren gender.

Wat zou dit betekenen voor onze zorg? Dit brengt een luisterende houding naar de gegevenheden in de biologische en psychoseksuele ontwikkeling van de mens in het algemeen en van het desbetreffende individu in het bijzonder. Dit brengt erkenning van de eigenheid van elk van deze aspecten van het mens-zijn. Geen van deze aspecten kan absoluut leidend worden gemaakt ten koste van de andere. Dit brengt diepe, respectvolle en gunnende erkenning van de ander als medemens, een luisterende houding ten opzichte van de christelijke traditie en de Bijbel en een open, eerlijk gesprek met anderen.

We zoeken als christenen in de psychiatrie en psychologie naar erkenning van de menselijke maat en het menselijk levensritme, als gaven van God te midden van een gebroken werkelijkheid. We mogen de professionele praktijk ontvangen als een in zichzelf goede gave. We willen ons laten dragen en leiden door het Woord. Daarin hoeven we het normale niet vast te leggen in een eigengereide normering die we opleggen aan de ander. We zoeken een bewust normaal en eenvoudig leven, omdat dit de beste manier is om het abnormale te herbergen. We verwachten gelovend de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. De CVPPP wil en mag een plaats zijn om dit te oefenen.

De auteur is psychiater en verbonden aan GGz Centraal, het Kennisinstituut christelijke ggz en de TUA. Dit artikel is een vereenvoudigde versie van zijn intreerede ter gelegenheid van de aanvaarding van het voorzitterschap van de CVPPP op 23 mei 2024.