Programkabinet dreigt reus op lemen voeten te worden
Na 175 dagen te hebben onderhandeld over de vorming van een nieuw kabinet bereikten PVV, VVD, NSC en BBB woensdagnacht een akkoord. De belangrijkste strekking daarvan is naar eigen zeggen dat zij de opgaven waarvoor zij zich gesteld zien met hoop, lef en trots willen aanpakken. Dat getuigt van dadendrang en nieuw elan.
Zo’n aanpak kan echter alleen succesvol zijn als die ook blijk geeft van eensgezindheid. Of nog beter gezegd: van een gemeenschappelijke visie op de kabinetsopgaven en op de vormgeving daarvan.
Uitgerekend zo’n visie komt in het hoofdlijnenakkoord echter nog maar mondjesmaat uit de verf. Sterker nog, het akkoord oogt als de uitkomst van een onderhandelingsproces, waarin de vier partijen er vooral op uit waren om slechts op één specifiek deelterrein zo veel mogelijk binnen te halen. Veel van wat op het eerste gezicht nog oogt als vernieuwend en fris is dat om die reden bij nader inzien niet.
Neem de passage over het voornemen een opt-out op de Europese asielverdragen te bedingen, het zogenaamde onderhandelingssucces van Geert Wilders. Daar is in het verleden al heel vaak mee geschermd, steeds zonder erbij te melden dat zoiets alleen kan door tijdens een nieuwe of weer heropende verdragsonderhandeling met de vuist op tafel te slaan.
Ook nu valt die disclaimer weg. Dat is goedkoop; dit is gewoon een oude proefballon.
Tamelijk kansloos oogt ook de landbouwparagraaf, die Caroline van der Plas donderdag bij de presentatie deed glimmen van trots. Die heeft als kern: Nederland gaat met hangende pootjes terug naar Europa en start daar een diplomatiek charmeoffensief voor het terugkrijgen van de oude uitzonderingspositie over het uitrijden van mest.
Partijen die dat enkele weken geleden nog voorstelden in een Kamerdebat werden weggehoond, nu wordt het voorgesteld als vernieuwend kabinetsbeleid. Apart.
Als partijen elkaar iets gunnen op een door henzelf te kiezen, favoriet deelterrein om zo de formatie te laten slagen, heeft dat iets moois. Maar legt een akkoord dat op die manier tot stand komt de basis voor het maken van realistische plannen? Dat is de vraag. Een opt-out bedingen op asiel veronderstelt een doordramaanpak met gestrekt been, oftewel: een harde, offensieve Europakoers. Bedelen om het terugkrijgen van soepeler mestregels vraagt juist het tegenovergestelde. Kan zoiets samengaan?
Hopelijk zien PVV, VVD, NSC en BBB tijdig in dat een uitruil die nodig was om de formatie voor de deadline te kunnen afronden later waarschijnlijk alsnog om harde keuzes vraagt. En spreken ze tijdig uit daartoe ook bereid te zijn. Anders is de vrees gerechtvaardigd dat het rechtse programkabinet al snel wordt geconfronteerd met de waarheid van de Bijbelse uitdrukking dat een huis dat tegen zichzelf verdeeld is niet kan bestaan. En dat het na een paar forse tegenvallers, die onvermijdelijk zullen komen, een reus op lemen voeten blijkt.
