De regering-Sharon ziet vooralsnog niets in deze buitenlandse inmenging. En ook binnen Europa leeft de nodige scepsis.

De Israëlische kranten brachten het als ”breaking news”. De aankondiging van De Hoop Scheffer dat hij een bezoek aan Israël zou brengen, kwam blijkbaar ook in Israël als een verrassing. Toch hoefde de aankondiging van de NAVO-topman nu ook weer niet zo veel verbazing te wekken. Al eerder liet de secretaris-generaal doorschemeren dat hij wel iets zag in een rol voor het bondgenootschap bij het handhaven van een eventueel vredesakkoord tussen Israël en de Palestijnen.

Verder draait Israël mee in de zogenaamde mediterrane dialoog. De NAVO onderhoudt met een zevental landen (Mauritanië, Marokko, Algerije, Tunesië, Egypte, Israël en Jordanië) een vorm van contact die varieert van diplomatieke ontmoetingen tot beperkte militaire training. Eerder dit jaar deed De Hoop Scheffer al een aantal landen uit dit rijtje aan. Het lag daarom voor de hand dat hij ook in Jeruzalem zijn opwachting zou maken.

De Amerikaanse president Bush heeft De Hoop Scheffer inmiddels de nodige voorzetten gegeven voor zijn aanstaande bezoek. Tijdens zijn toespraak gisteren in Brussel riep het staatshoofd de NAVO-landen op zich tot het uiterste in te spannen om vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten te brengen. Een akkoord tussen Israël en de Palestijnen is de belangrijkste doelstelling voor dit moment, hield hij zijn gehoor in de Belgische hoofdstad voor.

Het bezoek van de NAVO-chef mag dan niet geheel onverwacht zijn, met de jongste ontwikkelingen in het Palestijns-Israëlisch conflict komt de reis van De Hoop Scheffer echter wel in een ander daglicht te staan. Na het overlijden van Yasser Arafat, november vorig jaar, lijkt er weer enig perspectief op vrede in het Midden-Oosten te komen. Binnen een maand na zijn verkiezing had de nieuwe Palestijnse leider Mahmud Abbas al een ontmoeting met de Israëlische premier Sharon. Ook op andere terreinen zijn er inmiddels weer contacten op hoog niveau tussen Israëlische en Palestijnse functionarissen.

Kort na de dood van Arafat deed minister Kamp van Defensie de suggestie dat Nederland in EU-verband wel militairen naar Israël en de Palestijnse gebieden kon sturen als daar een vredesregeling totstandkomt. Dat wil De Hoop Scheffer in elk geval niet. „Als het ooit tot een vredesakkoord in het Midden-Oosten zou komen, denk ik dat de NAVO eerder in aanmerking komt dan de EU. Dit vanwege de Amerikaanse deelname aan de NAVO”, aldus de NAVO-topman.

Juist die Amerikaanse deelname zou wel eens een van de belangrijkste obstakels voor de NAVO kunnen zijn om een actieve rol in het Midden-Oosten te spelen. De Arabische landen van de mediterrane dialoog voelen in meerderheid niet veel voor een NAVO-vredesmissie waaraan ook Amerikaanse militairen deelnemen. De kwestie Irak heeft de Verenigde Staten in dat opzicht niet bijzonder veel krediet opgeleverd.

Maar ook in Europa zien lang niet alle staten een dergelijke missie voor de NAVO zitten. Frankrijk, hoewel geen lid van de verdragsorganisatie, heeft zich al openlijk tegenstander verklaard. Ook andere Europese landen hebben hun twijfels geuit over een NAVO-operatie in het wespennest Midden-Oosten.

Los van de Europese bezwaren, staat ook Israël niet te trappelen om NAVO-militairen binnen zijn grenzen te halen. Afgezien van Amerikaanse financiële en militaire steun, heeft de joodse staat altijd de voorkeur gegeven aan zelfbescherming. Afhankelijk zijn van bondgenoten past bepaald niet in de strategische visie van Jeruzalem, ook al zou het in dit geval om handhaving van een vredesregeling zijn.

Premier Sharon heeft buitenlandse vredesoperaties dan ook altijd afgewezen. Zijn belangrijkste politieke rivaal, Shimon Peres, ziet echter wel heil in een Europese missie om op de naleving van een bestand tussen Israël en de Palestijnen toe te zien. Begin vorig jaar voerde hij nog een vurig pleidooi voor een Israëlisch lidmaatschap van de NAVO en de Europese Unie. Alleen op die manier zou vrede in het Midden-Oosten daadwerkelijk tot de mogelijkheden behoren, aldus de leider van de Arbeiderspartij.

Mocht er al overeenstemming over een toekomstige rol voor de NAVO in het Israëlisch-Palestijns conflict komen, dan zal de inzet van de verdragsorganisatie in de allereerste plaats afhangen van de totstandkoming van een vredesakkoord. Hoewel de vooruitzichten daarop aanzienlijk beter zijn dan de afgelopen jaren het geval is geweest, is een definitieve regeling nog lang niet aan de orde. Tot die tijd moet het bezoek van Jaap de Hoop Scheffer toch vooral als symbolisch worden gezien.