”Samen in het gezin. Over relaties en kinderen”
Auteur: M. Geluk
Uitgeverij: Groen, Heerenveen, 2004
ISBN 90 5829 501 x
Pagina’s: 144
Prijs: € 12,50. De auteur is gezondheidszorgpsycholoog bij de Ichthus Groep, een psychologische praktijk op christelijke grondslag.

Het boek ”Samen in het gezin” is het derde deel in de door uitgeverij Groen uitgegeven serie Huwelijksleven. In een tijd waarin onderwerpen over het gezinsleven, de huwelijkse relatie en de opvoeding grote aandacht genieten is dit boek, gericht op de reformatorische gezindte, zeer welkom. Het doel van de serie is te komen tot een verdieping van het huwelijksleven, zowel in de relatie tot elkaar als in de verhouding tot de Heere. De onderwerpen uit de serie beslaan het hele terrein van het huwelijksleven. Dit boek gaat specifiek over ouderschap en opvoeding.

Mijn eerste indruk van het boek is zeer positief. Op een heldere en toegankelijke wijze worden in twaalf hoofdstukken zowel bijbelse aspecten als biologische, psychologische en sociologische aspecten van ouderschap, de ontwikkeling van kinderen en opvoeding besproken. Duidelijk komt naar voren dat de auteur -gezinstherapeut in opleiding en werkzaam bij Eleos als maatschappelijk werker- leeft en werkt vanuit zijn geloof in God. Ouders kunnen naar zijn idee niets beters doen dan hun kinderen tot God te brengen; „kinderen zijn niet ons eigendom” en „de hele opvoeding wordt gekenmerkt door het steeds verder loslaten van de kinderen.” Door de vele praktijkvoorbeelden en opdrachten voor ouders is het boek goed toegankelijk voor een breed publiek.

Zelfwaardering
De auteur benadrukt dat de kern van christelijk ouderschap is gelegen in het zijn in Christus. De ouders vormen als man en vrouw een twee-eenheid. Vanuit de bijbelwoorden „elkaar onderdanig zijnde in de vreze Gods” beschrijft hij de verhoudingen tussen man en vrouw en ouder en kind. Vervolgens beschrijft de auteur de wijze waarop man en vrouw een echtpaar en later ouderpaar worden. Door de komst van kinderen worden er heel andere eisen aan de relatie gesteld. Samenwerken en elkaar steunen worden bijzonder belangrijk. Juist na de fase van de verliefdheid komen relatieproblemen voor, ook bij christenen. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat deze problemen inmiddels de voornaamste aanmeldingsklacht zijn in de praktijken van psychologen in Nederland. De auteur gaat op een heldere wijze in op deze problemen en komt met praktische tips voor de lezer.

In onze onrustige en jachtige samenleving lijkt het steeds moeilijker voor vaders en moeders tijd te maken voor elkaar en elkaar werkelijk te ontmoeten. Een opsomming van de vijf manieren waarop vaders en moeders elkaar als man en vrouw de liefde betonen of de liefde van de ander wensen te ontvangen kan de lezer helpen de eigen liefdestaal te onderzoeken.

Als vervolg op de hoofdstukken over de man-vrouwverhouding en de diverse aspecten van het vaderschap en moederschap wordt een vijftal ouderschapsvaardigheden besproken. Het zijn vijf basisgedragingen van ouders, namelijk veiligheid, verzorging, zicht houden op het kind, verwachtingen en grenzen stellen, die in de verschillende leeftijdsfasen van het kind in wisselende mate nodig zijn. Deze vijf basisgedragingen komen overeen met andere bekende psychologische modellen.

In dit hoofdstuk mis ik de nadruk op het belang van de ontwikkeling van de autonomie en zelfwaardering van het kind. Het kan niet genoeg worden benadrukt dat opvoeden juist de noodzakelijke voorwaarden schept het kind te laten uitgroeien tot een individu, een eigen door God geschapen zelf, een eigen ik. De ontwikkeling van zelfwaardering en zelfexpressie zijn noodzakelijk om minderwaardigheid, extreme aanpassing aan anderen en extreem hoge eisen te voorkomen. Juist in de klinische praktijk is waar te nemen dat jonge mensen uit de gereformeerde gezindte hier last van hebben. Het kan het proces naar volwassenheid ernstig verstoren.

Psychische problemen
De hoofdstukken over de verschillende fasen in de ontwikkeling van het kind en de opvoeding van onze kinderen in de dagelijkse praktijk zijn voorzien van goede voorbeelden en leerzame opdrachten voor de ouders. Over het opvoeden van tieners is gelukkig een apart hoofdstuk opgenomen! Dit zal veel ouders deugd doen. Het boek wordt afgesloten met hoofdstukken over gezinsproblemen en het zoeken van hulp, echtscheiding, alleenstaand ouderschap en de plaats van kinderen bij hertrouwen.

De sterke kanten van het boek zijn de overtuigende fundering van het ouderschap en de opvoeding in Gods Woord en de vele praktische en heldere voorbeelden. Moeilijke en beladen onderwerpen zoals het straffen van kinderen of echtscheiding worden niet geschuwd. De auteur verdient op deze punten een dikke pluim! Er zijn echter ook gemiste kansen. Als psycholoog-seksuoloog wil ik er twee noemen. De seksuele ontwikkeling van kinderen en de taak van opvoeders bij dit onderwerp wordt helaas onvoldoende belicht en beschreven. Een gemiste kans, zeker omdat bijna een op de vier Nederlanders een seksueel probleem heeft.

Verder vind ik dat de auteur te lichtvaardig denkt over de mijns inziens grote psychische problemen bij een deel van onze kinderen. In ons land zien we helaas op steeds jongere leeftijd meer kinderen en jongeren met ernstige eetstoornissen, onverklaarbare lichamelijke aandoeningen, gedragsproblemen en alcohol- en drugsproblemen. Onderwerpen als seksueel misbruik en suïcide bij kinderen en jongeren worden niet genoemd of onvoldoende belicht. Het zou goed zijn als de uitgever besluit ook een boekje over deze onderwerpen op de markt te brengen.