„Als onze bondgenoten besluiten kernwapens in te zetten op ons grondgebied om de veiligheid van de oostflank van de NAVO te versterken, zijn we bereid dat te doen.” Dat zei Duda, die als president opperbevelhebber van het leger is, vorige week maandag in een interview met het Poolse tijdschrift Fakt.

De aankondiging van Duda is vooral een signaal dat Polen zich onveilig voelt, denkt Van Hooft, als kernwapenexpert verbonden aan de in Den Haag gevestigde denktank HCSS. „Dat is ook niet gek: als grensstaat hebben ze al decennialang te maken met Russische dreiging.”

Lees ook

NAVO: net zo relevant om Russen af te schrikken als 75 jaar geleden

De kernwapenexpert denkt dat Polen daarom het liefst onderdeel wordt van het Nuclear Sharing Plan, een concept waarbij NAVO-lidstaten nucleaire capaciteiten of vliegtuigen die kernwapens kunnen dragen ter beschikking stellen. Op dit moment maken daar –op Turkije na– alleen West-Europese landen deel van uit. „Polen heeft het idee dat als ze ook bij het Nuclear Sharing Plan betrokken worden, ze zekerder zijn van Amerikaanse hulp.”

Vliegtuigen

Mochten er kernwapens op Pools grondgebied geplaatst worden, dan heeft Polen er geen operationele controle over; die blijft –net als bij andere landen– in handen van de VS. Het hoeft overigens niet zo te zijn dat er daadwerkelijk kernwapens geplaatst worden. Van Hooft: „Het zou goed kunnen dat Polen alleen vliegtuigen inzet. De wapens zelf blijven dan in het Westen, maar kunnen wel met hulp van Polen verplaatst worden.”

De kernwapenexpert benadrukt dat dit slechts een mogelijk scenario is; vooralsnog komt het plan echt vanuit Polen, hoewel het plan daar niet door iedereen gesteund lijkt te worden. Zo noemde premier Donald Tusk het voorstel „erg omvangrijk en heel ernstig”.

Van Hooft verwacht dat ook Joe Biden niet blij is met de discussie. „De VS willen geen escalatie met Rusland, noch verzoeken van bondgenoten in Azië –waaronder Zuid-Korea– om ook deel te nemen aan ”nuclear sharing”. Wel zal de NAVO begrijpen dat Polen zich zorgen maakt. Daarom verwacht ik dat ze gaan kijken wat ze voor het land kunnen betekenen. Dat kan op meerdere manieren, maar onder meer een grotere aanwezigheid van troepen in het land zou de Polen al gerust kunnen stellen.”

Vanuit militair oogpunt is de plaatsing van kernwapens in Polen of andere Oost-Europese landen ook niet noodzakelijk. Van Hooft: „Het gaat om tactische kernwapens en die zijn minder vernietigend dan de zogenaamde strategische wapens. Daardoor hebben ze een beperkte militaire waarde. Bovendien hebben de VS al beschikking over tactische wapens in Europa.”

Angst

Het stationeren van kernwapens aan de Europese oostgrens zou wel een grote impact hebben, denkt Van Hooft. „Dat blijkt alleen al uit wat de uitspraak van Duda oproept. Als er een paar honderd tanks van het ene naar het andere land verplaatst worden, hoor je er bijna niemand over. Maar zodra we het over kernwapens hebben, ontstaat er angst.”

„Als het plaatsen van kernwapens voldoende aanleiding zou zijn voor nucleaire escalatie, dan heeft Rusland zelf al een aanzienlijke stap gezet” - Paul van Hooft, kernwapenexpert bij HCSS

Het is ook de vraag met welk antwoord Rusland zou komen. „Op de aankondiging van de Poolse president werd in ieder geval fel gereageerd. Het plaatsen van kernwapens zou voor Rusland een druppel kunnen zijn; je kunt niet in het hoofd van Poetin kijken. In dat opzicht is het riskant. Tegelijkertijd denk ik dat we ons geen zorgen hoeven te maken, omdat de manier van reageren in een patroon van Russische retoriek past.”

Recht van spreken heeft Rusland in ieder geval niet: het land heeft zelf recent „enkele tientallen” tactische kernwapens gestationeerd in Wit-Rusland, dat grenst aan Polen. Dat meldde de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko vorige week volgens het Russische persbureau Tass. Van Hooft: „Als het plaatsen van kernwapens voldoende aanleiding zou zijn voor nucleaire escalatie, dan heeft Rusland zelf dus al een aanzienlijke stap gezet.”