Ditmaal heeft een geruchtmakend incident een debat losgemaakt over de betekenis van het antifascisme. Rechtstreeks daarbij betrokken waren premier Giorgia Meloni en haar partij Fratelli d’Italia, die afstamt van de naoorlogse neofascistische partij MSI.

De aanleiding was een monoloog van Antonio Scurati, de auteur van drie succesvolle boeken over dictator Benito Mussolini (die ook in het Nederlands zijn vertaald). Een programma van het derde net van de publieke omroep RAI had hem gevraagd om op 18 april een korte voordracht te houden over de betekenis van bevrijdingsdag.

In zijn vooraf ingeleverde tekst ging Scurati niet alleen in op de euveldaden van Mussolini, maar ook op de verantwoordelijkheid van Meloni c.s.: „Het fascisme was verantwoordelijk voor systematisch politiek geweld en moord. Zullen zijn huidige erfgenamen dat erkennen? Alles wijst erop van niet. De postfascisten die in 2022 de verkiezingen hebben gewonnen, konden twee keuzes maken: verwerping van hun neofascistische verleden of trachten de geschiedenis te herschrijven. Het lijdt geen twijfel dat zij het tweede alternatief hebben gekozen.”

Rondwaren

Meloni heeft openlijk afstand genomen van de ergste gruwelen van het fascisme, maar zichzelf inderdaad nooit willen bestempelen als antifascist. „Zolang het woord antifascisme niet in de mond wordt genomen door hen die ons besturen, zal de geest van het fascisme blijven rondwaren in het huis van onze democratie”, besloot Scurati.

De RAI heeft hem niet aan het woord gelaten. Een kwartier voor de aanvang van het programma kreeg de presentatrice het bericht dat zijn monoloog was geschrapt. Daarmee was een politieke rel geschapen. De presentatrice sprak uit protest de monoloog zelf uit – en riskeerde daarmee haar baan. De oppositie protesteerde luidkeels tegen de ’’censuur’’.  Kranten en intellectuelen verklaarden zich solidair met de schrijver. Een enkeling met de kanttekening dat Scurati wel erg kort door de bocht was gegaan, maar dat dat nog geen reden was om hem de mond te snoeren.

Meloni repliceerde op sociale media dat ’’links” bezig was om een incident om niks te veroorzaken. Van censuur was geen sprake en als bewijs daarvan voegde zij Scurati’s tekst integraal toe aan haar bericht. De RAI had Scurati geschrapt omdat zijn honorarium van 1800 euro te hoog zou zijn, schreef zij. Uit een openbaar gemaakt interne mededeling van de RAI bleek echter dat het wel degelijk ging om een „redactionele keuze”.

Blokkeren

Enkele dagen daarna maakten Italiaanse media bekend dat Meloni zelf had getelefoneerd met de directeur-generaal van de RAI, haar partijgenoot Giampaolo Rossi, om de uitzending te blokkeren en hem daarbij had gesuggereerd om geld als motief aan te wenden.

FdI kamerlid en RAI-bestuurslid Augusta Montarulli betoogde dat in geen enkel land kritiek van de publieke omroep op de premier normaal zou zijn. Minister van Landbouw Francesca Lollobrigida, Meloni’s zwager, voegde daaraan toe dat de term antifascisme jarenlang tot dood en geweld heeft geleid. Hij is er donderdag dan ook niet bij, terwijl Meloni zelf het houdt bij een kranslegging op het Altaar van het Vaderland. Maar Scurati’s gewraakte woorden zullen op tientallen pleinen in het land worden voorgedragen.

„Links is bezig een incident om niets te veroorzaken” - Giorgia Meloni, premier Italië