Bij zijn terugkeer na een staatsbezoek aan China was toenmalig president Desi Bouterse eind 2019 vol lof over wat hij daar allemaal bereikt had. Hij werd overladen met cadeaus: tien vrachtauto’s, zestien tractoren, honderd waterpompen en twee graafmachines had hij voor het Surinaamse volk meegekregen. En als klap op de vuurpijl scholden de Chinezen voor 12 miljoen euro aan schulden kwijt.

Er waren echter ook leningsovereenkomsten ter waarde van minstens een half miljard euro gesloten voor infrastructurele projecten. Dat kwam pas aan het licht toen Santokhi enkele maanden later aantrad. Hij trof in totaal vier miljard euro aan buitenlandse schulden aan én een lege staatskas. Maar hij verzekerde het land uit de crisis te zullen trekken en legde de overeenkomsten met de Chinezen in de vriezer.

Veel schuldeisers waren volgens hem bereid 70 procent van de vorderingen kwijt te schelden en lagere rentes in rekening te brengen. Het staatshoofd bleek achteraf veel te optimistisch: de onderhandelingen verliepen moeizaam en niemand was bereid ook maar één cent van de vordering in te leveren. Met de meeste landen werden uiteindelijk wel nieuwe overeenkomsten gesloten tegen gunstiger voorwaarden.

Schuldenval

Alleen China lag met een openstaande schuld van bijna 550 miljoen euro nog lange tijd dwars. Peking is het immers gewend dat ontwikkelingslanden schulden niet terug kunnen betalen die in het kader van het Belt and Road Initiative (BRI) zijn verstrekt. Dit is een initiatief dat is opgezet door president Xi, waarbij wereldwijd grootse infrastructurele projecten worden gefinancierd, onder het mom dat het de wereld wil verbinden. Daar zijn honderden miljarden euro’s mee gemoeid.

Volgens deskundigen wil China echter op die manier zijn invloed op het wereldtoneel versterken. De Amerikaanse regering bestempelde deze Chinese handelswijze enkele jaren geleden als „roofzuchtige leenpraktijken” en de Indiase publicist Brahma Chellaney omschrijft het als de diplomatie van de schuldenval die de Aziatische grootmacht hanteert. Want China weet dat de kans groot is dat schuld niet terugbetaald kan worden.

Het gebeurt in Afrika, Azië en Zuid-Amerika. Daar worden projecten gefinancierd die door Chinese bedrijven worden uitgevoerd. Wegen en treinverbindingen worden aangelegd, bruggen en havens gebouwd en energiecentrales opgezet. China is niet zo kieskeurig bij het lenen van hele grote bedragen en kijkt dus niet of een land het geld wel terug kan betalen.

„Het kan niet zo zijn dat president Santokhi de olieopbrengsten stiekem aan buitenlanders geeft” - Winston Oosterwolde, energiedeskundige Suriname

Lucratieve industrie

En mocht een land uiteindelijk het geld niet kunnen ophoesten, dan worden ze door Peking in een houdgreep genomen. De toon blijft heel vriendelijk en omwille van de goede verstandhouding worden zelfs nog tal van donaties gedaan, maar ondertussen worden allerlei eisen gesteld. Vooral met de bedoeling China’s grip in een land of regio te versterken. In Sri Lanka bijvoorbeeld is de belangrijkste haven op die manier in Chinese handen gekomen en in Laos een cruciale energiecentrale.

China heeft bedongen dat details over de BRI-deals niet mogen worden prijsgegeven, dus de bevolking krijgt die nooit te horen. Dat is ook het geval bij de herschikking die Suriname heeft bereikt. Gevreesd wordt dat om China over de streep te trekken om te tekenen, Santokhi heeft toegezegd dat Peking een graantje mee kan pikken van de opbrengsten van de aanstaande olie- en gaswinning.

Er liggen behoorlijke voorraden voor de Surinaamse kust die naar verwachting vanaf 2028 naar boven worden gehaald. „Maar daar moeten ze afblijven”,
vindt energiedeskundige Winston Oosterwolde. „Santokhi heeft beloofd de opbrengsten daarvan te gebruiken voor het volk, dat al jaren lijdt door de economische crisis. Dan kan hij het niet opeens stiekem aan buitenlanders geven, die olie is van ons!”

Of Santokhi deze woorden –die door de meeste Surinamers worden onderschreven– ter harte neemt, zal nog moeten blijken. Want hij wil koste wat het kost vooral vrienden blijven met Xi. En ook hij zal naar verwachting in China overladen worden met cadeaus en donaties.