Rusland omzeilt internationale sancties door met tot op de draad versleten, vaak onverzekerde tankers onder vreemde vlag olie over de wereldzeeën te vervoeren. Dat berichtte NRC Handelsblad vorige maand. Op die manier is Rusland in staat om olie die vanwege de oorlog in Oekraïne door de EU wordt geboycot, te slijten aan bijvoorbeeld Turkije. In dat land gelden geen sancties op Russische olie.

Op hun lange route terug naar huis, nadat ze de olie bij hun klanten hebben afgeleverd, gaan deze Russische schepen regelmatig voor anker op de Westerschelde om te bunkeren. Halverwege het traject Turkije-Rusland neemt Zeeland een ideale positie in. Van daar kunnen de tankers hun reis vervolgen.

De fractie van Volt in de Tweede Kamer heeft de regering per motie opgeroepen hiertegen maatregelen te nemen „omdat onder andere Nederlandse bedrijven Rusland indirect faciliteren in het ontwijken van westerse sancties”, zegt indiener van de motie Marieke Koekkoek. De Kamer nam de motie op 20 maart met ruime meerderheid aan.

Geen bevoegdheid

Havenbedrijf North Sea Port (NSP), waar de havens van Vlissingen, Terneuzen en Gent onder vallen, zegt niets te kunnen ondernemen tegen het bunkeren door deze Russische ‘schaduwvloot’. „Het verschijnsel is ons bekend”, vertelt NSP-woordvoerder Johan Bresseleers. „En als havenbedrijf doen wij er ook alles aan om dit soort schepen te weren. Maar we hebben op de plek waar deze schepen tanken –de ankerplaats Everingen in de Westerschelde– geen enkele bevoegdheid. De ankerplaats bevindt zich niet binnen ons havengebied, maar buitendijks in de zeearm. Onze bevoegdheden beperken zich tot onze havengebieden.”

„Wij hebben op de plek waar deze schepen tanken –de ankerplaats Everingen in de Westerschelde– geen enkele bevoegdheid.” - Johan Bresseleers, woordvoerder North Sea Port

Bresseleers wijst erop dat de verantwoordelijkheid voor de Westerschelde als vaarweg ligt bij de Gemeenschappelijke Nautische Autoriteit, een instantie waarin Nederland en Vlaanderen samenwerken voor een vlot en veilig scheepvaartverkeer op de drukbevaren Westerschelde. „En als je het dan hebt over toezicht, zijn met name de kustwacht, de douane en de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) in beeld.”

Maar daar wringt de schoen. Meerdere instanties zouden het probleem van de bunkerende, wrakke Russische schaduwvloot kunnen tackelen, maar de partijen blijken niet zelden naar elkaar te wijzen. Dat maakt het lastig om met succes iets tegen deze praktijk uit te richten. Daarbij komt dat er aan bunkeren niets illegaals is. Bij Everingen gaan heel vaak zeeschepen voor anker om stookolie te tanken. Je kunt een schip, ook al verkeert het in bedenkelijke staat, niet zomaar beletten dit te doen. Ook niet als het gaat om een Russisch schip dat bijvoorbeeld onder Liberiaanse vlag vaart en daardoor geen rekening hoeft te houden met de EU-sancties die gelden voor Russische schepen.

„De Russen maken heel slim gebruik van dit soort geitenpaadjes en ontsnappingsroutes” - Marieke Koekkoek, Tweede Kamerlid Volt

Fors veiligheidsrisico

Marieke Koekkoek vertelt desgevraagd dat de Russen „heel slim gebruik maken van dit soort geitenpaadjes en ontsnappingsroutes” om sancties te omzeilen. „Een schip heeft geen juridische plicht om zich bij de haven van Vlissingen te melden als het op de Westerschelde wil bunkeren”, aldus het Volt-Kamerlid. Haar fractie wil „meer middelen, mensen en bevoegdheden om dit gat in de controle te dichten”.

Die ondersteuning kunnen ze volgens Koekkoek goed gebruiken in Vlissingen. „Meestal hebben deze schepen hun lading al in Turkije afgeleverd en is er weinig reden om ze te controleren, omdat ze leeg zijn als ze gaan bunkeren. Maar het feit dat het kennelijk om schuiten gaat die bij wijze van spreken op zinken staan, kan een fors veiligheidsrisico opleveren voor de haven en voor omwonenden.” Koekkoek wijst in dat verband ook op de nabijheid van kerncentrale Borssele.

Haar fractie wil dat op Europees niveau het verschijnsel van varen onder de vlag van een ander land nog eens goed tegen het licht wordt gehouden. „Het zou misschien beperkt moeten worden om zo te kunnen bewerkstelligen dat de alternatieve routes die Rusland nu gebruikt afgesloten worden.”