Jezus en Zijn volgelingen schiepen onze morele wereld
De vier evangeliën in het Nieuwe Testament vertellen ons dat Christus een wereld van verschil heeft gemaakt in de periode tussen Zijn geboorte en dood. Hij kwam niet alleen om voor ons te sterven. Hij kwam ook om voor ons te leven. Welk verschil maakte hij?
De antieke wereld was een gevaarlijke plek om geboren te worden. Het kindersterftecijfer, schrijft Robin Lane Fox, was „bijna onvoorstelbaar hoog”. In feite is dit, zegt Everett Ferguson, „het meest in het oog springende feit over kinderen in de antieke wereld”. Kinderoffers konden deel uitmaken van heidense rituelen. Abortus kwam vaak voor.
In het oude Rome was het een gangbare praktijk om ongewenste kinderen uit huis te zetten. Dit gebeurde om het geslacht van het kind, uit angst vanwege voortekenen, omdat het kind gehandicapt was of simpelweg met het oog op de financiële lasten van een gezin. Veel kinderen stierven nadat ze te vondeling waren gelegd. Zij die het overleefden, werden vaak slaven. Te vondeling leggen kwam voor in verschillende landen en in alle economische situaties. Een Egyptische papyrus uit het jaar 1 voor Christus gaf het volgende advies: „Als het kind dat je baart, toevallig een jongen is, accepteer het dan; als het een meisje is, leg het te vondeling.”
”Als een kind”
Maar toen betrad Jezus de plaats van haat en wrok. Hij kwam met ander onderwijs en een andere levenspraktijk. Daardoor kregen kinderen de waardering die ze verdienden. Mensen brachten kleine kinderen naar Jezus toe en Hij verwelkomde hen met open armen. Hij vertelde Zijn volgelingen dat ”als een klein kind zijn” de sleutel tot geloof is (Mattheüs 18:3-4; 19:14).
Christenen namen dit over. In een brief uit de tweede eeuw werd aangegeven dat christenen „trouwen zoals alle [anderen]; ze verwekken kinderen, maar ze vernietigen hun nakomelingen niet”.
Bij zijn bekering tot het christendom in 312 vaardigde keizer Constantijn wetten uit die het te vondeling leggen van pasgeborenen ontmoedigden en het redden van in de steek gelaten baby’s aanmoedigden. Onder een andere christelijke keizer, Valentinianus I, werd 62 jaar later het te vondeling leggen van kinderen wettelijk verboden.
Gelovigen uit de eerste paar eeuwen beschouwden de bescherming van weeskinderen als een christelijke plicht. Ze voedden deze kinderen thuis op en lieten hen later onderwijs ontvangen in kerken en kloosters (Jakobus 1:27).
Deze maatschappelijke ommekeer is dus rechtstreeks te danken aan Jezus en Zijn volgelingen.
Waarde van vrouwen
De wereld vóór Christus stond niet bekend om zijn grote waardering voor vrouwen. Er was sprake van ernstige discriminatie. Meisjes werden vaker dan jongens in de steek gelaten of te vondeling gelegd. Zelfs in Rome werden vrouwen (op zijn best) behandeld als tweederangsburgers. Ze mochten niet stemmen of een politiek ambt bekleden.
Toen kwam Jezus. Vrouwelijke volgelingen steunden Zijn optreden (Lukas 8:1-3), vertelden anderen over Zijn Evangelie (Johannes 4:29) en behoorden tot de eersten die getuige waren van Zijn opstanding (Mattheüs 28:1-10).
De volgelingen van Jezus merkten dit op. Paulus eiste dat mannen hun vrouwen liefhadden zoals Christus de kerk liefhad. Met betrekking tot de zaligheid mocht de kerk geen onderscheid maken tussen ”mannelijk en vrouwelijk”, aangezien ze „allen één zijn in Christus Jezus” (Galaten 3:28). De westerse tradities van mensenrechten, menselijke gelijkwaardigheid en vrouwenrechten zijn sterk beïnvloed door het christelijke denken. De landen met de meeste rechten voor vrouwen hebben tradities die door het christendom zijn beïnvloed. Hoe worden vrouwen onder ons gewaardeerd? Zoals Jezus en Zijn volgelingen dat deden?
Weduwen en ouderen
Zorg voor degenen die het levenseinde naderden, had in de antieke wereld geen hoge prioriteit. Op veel plekken waren er voor mensen zonder familie geen sociale voorzieningen.
Jezus zag echter waarde in de mensen die het meest hulp nodig hadden. Hij bracht de zoon van een weduwe tot leven, wees een andere weduwe aan als het beste voorbeeld van deugd en zorgde ervoor dat er na Zijn dood voor Zijn moeder werd gezorgd. Hij hekelde de religieuze gebruiken waardoor schriftgeleerden „de huizen van weduwen opaten” (Markus 12:40) of waardoor mensen hun plicht om voor hun bejaarde ouders te zorgen aan de kant schoven (Markus 7:10-13).
De volgelingen van Jezus merkten ook dit ook. In de eerste brief aan Timotheüs schetst Paulus de grote eer die aan oudere mannen en vrouwen wordt gegeven en draagt hij het volk van God op om geld en zorg te verstrekken aan de weduwen onder hen: „Maar als iemand de zijnen en vooral zijn huisgenoten niet verzorgt, heeft hij het geloof verloochend en is hij erger dan een ongelovige.” (1 Timotheüs 5:8).
De niet-christelijke wereld merkte dit op. De satiricus Lucianus van Samosata (tweede eeuw) schreef dat een gevangengenomen gelovige voortdurend werd bezocht door anderen uit de christelijke gemeenschap. Hij omschreef hen als „arme stakkers” en „bejaarde weduwen en weeskinderen”.
Betonen wij praktische zorg aan weduwen en ouderen? Jezus en Zijn volgelingen deden het wel.
Menselijk leven
Er wordt weleens gezegd dat niets zo pijnlijk is als het aanschouwen van ”de onmenselijkheid van de mens tegenover de mens”. De Romeinse gladiatorspelen waren daar een voorbeeld van. Tijdens een vier maanden durende viering ter ere van keizer Trajanus vochten maar liefst 10.000 gladiatoren tot de dood. Christenen werden vaak de arena ingegooid om door wilde dieren te worden opgegeten en de toeschouwers keken ernaar als was het een sport.
Dat wil zeggen, tot de vijfde eeuw. Toen sprong een monnik genaamd Telemachus de arena in om te proberen een gladiatorenwedstrijd te stoppen. Hij werd door de menigte gestenigd omdat hij hun sportevenement onderbrak. Geroerd door het martelaarschap van Telemachus verbood de christelijke keizer Honorius de gladiatorengevechten voor eens en voor altijd.
Wie waarde hecht aan het menselijk leven vindt het onmenselijk als mensen op deze wijze aan hun einde komen. Jezus en Zijn volgelingen lieten dit duidelijk aan de wereld zien.
Gelijkwaardigheid
Slaven vormden maar liefst 30 procent van de Italiaanse bevolking in de eeuw voordat Christus werd geboren. Bijna de helft was eigendom van de elite, die minder dan 2 procent van de bevolking uitmaakte. Het sterftecijfer onder deze slaven was hoog. Een slaaf trof het als hij of zij de tienerjaren overleefde, terwijl de gemiddelde levensverwachting onder de bevolking in Rome rond de 25 lag.
Maar Jezus hield de menigte voor: „Als iemand de eerste wil zijn, moet hij de laatste van allen zijn en een dienaar van allen” (Markus 9:35). Hij leerde dat allen die God toebehoren broeders en zusters van Christus en van elkaar zijn (Mattheüs 12:46-49; 23:8; Lukas 8:21). Hij daagde Zijn joodse tijdgenoten uit met een gelijkenis waarin Hij een Samaritaan prees als het voorbeeld van zorgzaamheid (Lukas 10:25-37). Hij maakte de inwoners van Nazareth boos met herinneringen aan Gods barmhartigheid en mededogen jegens mensen buiten hun religieuze en sociale kringen, zoals Naäman de Syriër (Lukas 4:16-29). Hij bood genezing en verlossing aan, ongeacht de sociale klasse waartoe iemand behoorde (Markus 5:1-43).
Als het ging om mensen die een aanzienlijke schuld hadden (het leidde vaak tot slavernij als de schuld niet werd betaald), onderwees Jezus de principes van vergeving en liefde voor de naaste boven liefde voor geld (Mattheüs 6:12 en 19-24; 18:21-35). Het concept ”heersen over anderen” mocht niet van toepassing zijn op het volk van God (Mattheüs 20:25-27; Markus 10:42-44). In plaats daarvan behoorde de wereld christenen te herkennen aan hun liefde voor elkaar (Johannes 13:35).
Volgelingen van Jezus namen dit over. Het is niet toevallig dat de Britse politicus William Wilberforce (1759-1833), die vocht tegen de slavernij, een christen was. Of dat strijders voor rassengelijkheid, zoals Martin Luther King jr., handelden op grond van christelijke beginselen.
Ziekenhuizen en kloosters
Het is lastig om in de antieke wereld aanwijzingen te vinden voor georganiseerde liefdadigheid of zorg voor iedereen die in nood verkeerde. De Romeinen hielpen gewonde soldaten te herstellen, maar alleen opdat de soldaten weer naar het leger konden terugkeren.
Jezus houdt ons daarentegen voor dat zij die het Koninkrijk ontvangen daadwerkelijk zorgen voor de gewonden en gekwetsten onder hen: „En de Koning zal hun antwoorden: Voorwaar, Ik zeg u: Voor zover u dit voor een van deze geringste broeders van Mij gedaan hebt, hebt u dat voor Mij gedaan” (Mattheüs 25:40).
De volgelingen van Jezus brachten dit in praktijk. In de vierde eeuw richtten christenen de eerste ziekenhuizen op voor iedereen in nood, of ze nu lepra hadden of blind waren. In de middeleeuwen was er één bron voor de ruim 2000 ziekenhuizen: de benedictijnse monniken. Tegen de 16e eeuw zorgden dezelfde monniken voor de zieken in hun 37.000 kloosters.
Deze christelijke traditie is nog steeds duidelijk zichtbaar in de wereld. Van het Leger des Heils tot het Rode Kruis. Van Franciscus van Assisi tot moeder Teresa, Van Florence Nightingale tot Louis Pasteur. De geschiedenis van de moderne geneeskunde en de zorg voor gekwetste medemensen is schatplichtig aan het christendom.
In Parijs staat het mogelijk oudste nog werkende ziekenhuis ter wereld. Het staat al eeuwenlang bekend als Hôtel-Dieu (Gasthuis van God). Laten we ook denken aan ziekenhuizen in onze omgeving. Grote kans dat de namen verwijzen naar Bijbel en christendom. En daar is een duidelijke reden voor.
Jezus maakte een wereld van verschil. Dat doet Hij nog steeds. Opdat mensenlevens ten goede veranderen.
De auteur is voorganger van de West Side Church of Christ in Searcy (Arkansas, VS). Hij doceert filosofie, theologie en ethiek aan St. Louis University en Harding University. Dit artikel verscheen eerder op thegospelcoalition.org
