Abortus is in Duitsland sinds 1871 strafbaar op grond van artikel 218 van het Wetboek van Strafrecht.  Toch wordt het als aan bepaalde voorwaarden is voldaan, gedoogd. Daarvan is sprake als de afbreking binnen 12 weken zwangerschap gebeurt, er een verplichte bedenktermijn van 3 dagen in acht is genomen en er vooraf een adviesgesprek heeft plaatsgevonden. In uitzonderlijke gevallen is abortus toegestaan tot 22 weken.

Gemiddeld breken 5,9 op de 1000 Duitse vrouwen hun zwangerschap af, blijkt uit cijfers van Stichting Fiom, een expertisecentrum op het gebied van ongewenste zwangerschap, verwantschapsvragen en adoptie, uit 2020. Dat komt neer op 104.000 gevallen in 2022.

Door de jaren heen is twee keer geprobeerd artikel 218 af te schaffen, maar dat mislukte doordat het Bundesverfassungsgericht, het hoogste Duitse rechtscollege, er een streep door zette. „De grondwet verplicht de staat het menselijk leven te beschermen, inclusief het ongeboren leven”, zo werd in 1993 vanuit Karlsruhe gezegd.

Sceptisch

De huidige regering —gevormd door de SPD, de Groenen en de FDP— nam zich bij de coalitievorming in 2021 voor de kwestie weer op te pakken. Er werd besloten een commissie —bestaande uit deskundigen op het gebied van ethiek, geneeskunde en recht— op te richten, die moet bepalen of abortus buiten het strafrecht om geregeld kan worden.  Bovendien is in het regeerakkoord „de wenselijkheid van gratis abortussen” opgenomen.

De inzet van de regering leidde in juni 2022 al tot het schrappen van artikel 219. Daarin was bepaald dat artsen een strafbaar feit pleegden als ze informatie verstrekten over het proces en de uitvoering van abortussen.

Lees ook

Groeiend verzet tegen abortusverklaring Duitse kerk

Over artikel 218 bestaan echter nog altijd twijfels, ook binnen de regering. Waar de SPD en de Groenen voorstander zijn, is de FDP sceptisch over de haalbaarheid van het plan. Katrin Helling-Plahr, namens de partij woordvoerster inzake het juridisch beleid van abortuswetgeving, acht het, terugblikkend op 1993, „onwaarschijnlijk” dat het Bundesverfassungsgericht nu wel goedkeuring geeft.

De conservatieve CDU/CSU-fractie heeft aangekondigd naar het hoogste rechtscollege te stappen als er een wetsontwerp tot stand komt. De extreemrechtse AfD gaat nog verder: de partij is niet alleen tegen een versoepeling van het strafrecht, maar wil dat abortus „de absolute uitzondering” wordt.

Gewetensclausule

Hoe er ook over gedacht wordt, medio april zal de ingestelde commissie haar bevindingen presenteren. Twee commissieleden lichten al een tipje van de sluier op. Het Duitse weekblad Der Spiegel meldt dat Céline Feldmann, werkzaam voor de Duitse Vereniging van Vrouwelijke Advocaten, samen met collega’s een hervormingsconcept ontwikkeld heeft, onder meer bedoeld om de abortustermijn uit te breiden. „De grens zou in alle gevallen 22 weken moeten zijn”, stelt Feldmann.

Ook Daphne Haan, gezondheidswetenschapper van de Fulda University of Applied Sciences, is aangesteld als commissielid. Ze vindt dat „politici al jaren de verkeerde aanpak kiezen”. Hoewel de bevindingen van het onderzoek nog niet gepresenteerd zijn, lijkt het daarom op voorhand duidelijk dat de commissie zal adviseren abortus uit het strafrecht te halen.

Toch is het, zelfs als dat de uitkomst is, nog maar de vraag welke vervolgstappen de coalitie zal zetten. De meeste politici binnen de toch al verdeelde regering, lijken in tijden van oorlog, inflatie en een verzwakkende economie, geen ”cultuuroorlog” te willen riskeren. Bovendien is het onzeker of het Bundesverfassungsgericht goedkeuring geeft; nog altijd vermeldt de grondwet dat het menselijk leven in bescherming genomen moet worden.

Daar komt bij dat de Wereldgezondheidsorganisatie ervoor pleit de zogenoemde gewetensclausule af te schaffen. Volgens bronnen rondom de coalitie staat dat voorlopig echter niet op de agenda van Karl Lauterbach, minister van Volksgezondheid. Een wetsontwerp dat ten doel heeft abortus uit het strafrecht te schrappen, kan daarom niet voor eind 2024 worden verwacht. Als het er al van komt.