Kees is deze dinsdag met zijn partner Marian vanuit Haarlem naar Zutphen gereisd. Samen met Jasper Stouthart, hun begeleider vanuit een wijkteam, schuiven ze in het oude stadhuis van Zutphen, tegenover de Walburgiskerk, aan tafel bij koning Willem-Alexander. De koning is in Zutphen op uitnodiging van Stichting Urgente Noden Nederland (SUN Nederland). Deze ondersteunt initiatieven die zijn gericht op financiële noodhulp.

Ooit werkte de 56-jarige Kees bij een „patatrestaurant”. Om gezondheidsredenen moest hij daar in 2012 mee stoppen. Inmiddels kampt hij ook met rugklachten. Een goed bed bleek noodzakelijk, maar het geld ontbrak om die aankoop te doen. „Bedden en matrassen en alles: het leven is zo duur”, vertelt Kees. Een aanvraag voor bijzondere bijstand bij de gemeente leverde niets op. „De gemeente zei: Een nieuw bed is een luxe.”

Dat er toch een bed kwam, danken Kees en Marian aan wijkteamlid Stouthart. Hij diende voor hen een aanvraag in bij het fonds urgente noden Haarlem. Dankzij een gift van 600 euro uit dit fonds konden ze een nieuwe matras kopen, waar beiden baat bij hebben. „Het slapen gaat veel beter, met m’n rug gaat het beter en met haar rug ook”, zegt Kees, wijzend naar Marian.

Het is een van de verhalen die het werk van SUN Nederland –met 32 noodhulpbureaus werkzaam in ruim 100 gemeenten– illustreren. Haar voorloper ging in 1914 van start onder de naam Koninklijk Nationaal Steuncomité. Hierbij was koningin Wilhelmina betrokken. Precies 110 jaar later overhandigt directeur Nathalie Boerebach van SUN Nederland een herdenkingsmunt uit 1939 aan haar achterkleinzoon.

Geldstress

Voordat het zover is, schuiven onder anderen bestuurders, hulpverleners, financiers en onderzoekers bij de koning aan tafel om allerlei aspecten van het werk van de organisatie te belichten. Boerebach wil de stichting niet tegenover gemeenten plaatsen, maar noemt het werk van SUN Nederland aanvullend. „Gemeenten hebben nu eenmaal regels waar ze zich aan moeten houden. Zo zijn ze georganiseerd.”

SUN Nederland kan, aldus Boerebach, maatwerk bieden bij „urgente, incidentele noden”. Monique de Nijs, adviseur minimabeleid bij de gemeente IJsselstein, herkent dat. „SUN Nederland kan net even wat extra’s doen. Ze biedt een vangnet onder het vangnet dat wij als gemeente kunnen bieden.”

De Zutphense wethouder armoedebestrijding Eva Boswinkel is blij dat in haar gemeente sinds kort een SUN-noodhulpbureau is gevestigd. Ze noemt het belangrijk dat de verhalen van mensen in armoede worden verteld. „Vaak doen ze dat zelf niet, want ze hebben veel schaamte en zijn druk met hun dagelijkse geldstress.” Als ze steun krijgen van een noodfonds, is dat een opluchting, waardoor ze „adem kunnen halen en weer vooruit kunnen kijken”.

De koning memoreert dat gemeenten gemiddeld slechts 10 tot 15 procent van de mensen met geldzorgen bereiken. „Hoe bereik je de anderen, hoe zorg je dat ze gevonden worden?” Juist daarvoor is SUN Nederland belangrijk, reageert Boswinkel. De organisatie heeft connecties met „intermediairs die in de haarvaten van de samenleving zitten en ook mensen spreken die de overheid niet vertrouwen. Dat is essentieel.”

Schaamte

Martijn Traas, voorzitter van SUN Zutphen, zegt dat een noodhulpbureau vooral in natura hulp verstrekt. Als bij iemand met een krappe beurs de wasmachine kapot gaat, ontvangt hij geen geld om een nieuwe te kopen, maar kan SUN een ander exemplaar leveren. Boerebach: „We doen vaak tweedehands wat kan, en nieuw wat moet.”

Woninginrichting staat bovenaan in de top 5 van toegekende aanvragen. Daarna volgen medische kosten, schulden, huishoudelijke apparatuur en levensonderhoud. Monique Postma, projectleider onderzoek, merkt op dat er vaak veel aandacht is voor armoede in gezinnen, maar dat SUN Nederland ook veel alleenstaanden ondersteunt. Ze noemt als voorbeeld mensen die gescheiden zijn en vrouwen die vanuit de maatschappelijke opvang doorstromen naar eigen woonruimte.

Emmelie Prins, onderzoeker aan de Vrije Universiteit Amsterdam, presenteert de voorlopige uitkomsten van een onderzoek naar de effecten van noodhulp. Ze schetst de breedte van de geboden ondersteuning. Zo sprak ze mensen die een wasmachine of een bed kregen. In een andere situatie werd traumahulpverlening vergoed, „om te voorkomen dat iemand euthanasie pleegt”.

Uit Prins’ onderzoek blijkt dat noodhulp bij de ontvangers ruimte biedt, „ademruimte, financiële ruimte”. Wel moeten mensen een drempel over om hulp te accepteren. Daarbij speelt schaamte een rol. „Mensen denken: ik moet eigenlijk werken voor m’n geld. Ben ik het wel waard om iets te krijgen? Een hulpverlener helpt om die drempel over te gaan.”

Als SUN een aanvraag goedkeurt, doet dat iets met mensen, signaleert Prins. „Dan hebben ze het idee: ik word gezien. Ik sprak een vrouw die huilend tegenover me zat omdat ze een bed had gekregen. Ze zei: Nu heb ik eindelijk iets moois in huis, in plaats van alleen tweedehandsspullen. Dat geeft een gevoel van waardigheid.”

Schulden aflossen

Tijdens de laatste gespreksronde zit Marco naast koning Willem-Alexander. Er was een tijd dat zijn problemen zich opstapelden en hij geen brieven meer opende. „Je denkt in eerste instantie zelf een oplossing te vinden, maar de problemen worden alleen maar meer en meer en meer.” Hij kreeg een renteloze lening om schulden af te lossen. Die lening betaalt hij binnen anderhalf jaar terug. Intussen staat Marco weer positief in het leven. Hij is blij met zijn nieuwe kat en denkt erover vrijwilligerswerk te gaan doen.

Aan tafel zit ook Yurdukal, een van de eerste begunstigers van SUN Zutphen. Samen met een zus, die haar mantelzorger is, kwam ze naar het oude stadhuis om de koning te ontmoeten. Yurdukal is al enkele jaren ernstig ziek. Dankzij SUN heeft ze nu een afwasmachine in huis. „Ze heeft de kracht niet meer om zelf haar borden af te wassen”, vertelt haar zus.

Ook het drogen van de was gaf Yurdukal problemen. Als ze binnen de was droogt, veroorzaakt dat veel vocht in haar seniorenwoning, wat slecht is voor haar longen. Via SUN Zutphen ontving ze een wasdroger.

Oplossingen

Tegen twaalf uur neemt de koning afscheid. Voor de ingang van het oude stadhuis kijken Kees en wijkteamlid Jasper Stouthart toe als hij enthousiast op de foto gaat met schoolkinderen die met vlaggetjes langs de weg staan.

Intussen vertelt Stouthart desgevraagd dat hij de afgelopen vijf jaar voor tien tot twintig mensen een aanvraag bij SUN heeft ingediend. „SUN is in staat direct oplossingen te bieden”, zegt hij. Kees knikt. „Bij mij was het in anderhalve week geregeld.”