Het voorstel is een initiatief van Hussein Bourgi, senator voor de Socialistische Partij. Hij diende het voorstel in augustus 2022 in bij de Senaat, omdat de overheid volgens hem nooit verantwoordelijkheid erkende voor „het leed dat homoseksuelen is aangedaan”.

Bij het behandelen van de wettekst in de Assemblée sprak de Franse minister van Justitie, Éric Dupond-Moretti, uit dat het „de hoogste tijd is om in naam van de Franse Republiek te zeggen: excuses. Verontschuldigingen aan de Franse homoseksuelen die veertig jaar geleden hebben onder een onrechtvaardige onderdrukking”.

Tot en met de achttiende eeuw was homoseksualiteit in Frankrijk een ernstig misdrijf, dat veroordeelden soms met de dood moesten bekopen. Zo werden Jean Diot en Bruno Lenoir in 1750 wegens hun seksuele geaardheid in Parijs verbrand. Tijdens de Franse Revolutie werden dergelijke wetten losgelaten, maar in de periode 1942-1982 golden opnieuw strenge regels.

Celstraf

Bijvoorbeeld een wet waarin stond dat homoseksuelen pas vanaf 21 jaar een seksuele relatie mochten hebben, terwijl deze leeftijdsgrens voor heteroseksuelen op 15 jaar lag. Een andere wet maakte het mogelijk andersgeaarden te vervolgen wegens „aanstootgevend gedrag”. Veroordeelden konden een boete tot 15.000 euro krijgen, of een celstraf van maximaal drie jaar.

De vroegere Franse president François Mitterand trok de wetten begin jaren tachtig in, maar heeft volgens Bourgi nooit toegegeven dat Frankrijk fout zat. Het wetsvoorstel van de senator, bedoeld om dat alsnog te doen, is in november door de Senaat goedgekeurd.

Maar het plan om slachtoffers te compenseren, is daarin niet opgenomen. Dat amendement heeft de Assemblée toegevoegd. In het voorstel staat vermeld dat slachtoffers recht hebben op een vaste vergoeding van 10.000 euro, dat aangevuld kan worden met een toelage van 150 euro per dag dat van vrijheidsberoving sprake was.

Hoewel hij de wet toejuicht, is het volgens Dupond-Moretti lastig te bepalen wie er recht hebben op vergoeding. „Het zal niet voor een ieder makkelijk zijn om te bewijzen dat ze een tijd in de gevangenis doorbrachten of een boete betaalden.” Bovendien hielden veel mannen er in het geheim een homoseksuele relatie op na. Onder leiding van de premier wordt daarom een onafhankelijke commissie opgericht, die gevallen zal onderzoeken.

Hoogbejaard

Frankrijk zal niet het eerste land zijn dat schadevergoedingen uitkeert. In 2001 kondigde Spanje als eerste Europese staat aan de veroordelingen onder het Franco-regime met terugwerkende kracht ongedaan te maken. Daarvoor werd 2 miljoen euro gereserveerd. Oostenrijk maakte in november vorig jaar bekend 33 miljoen euro beschikbaar te hebben gesteld. Duitsland zegde in 2017 voor dezelfde kwestie 30 miljoen euro toe.

Uit onderzoek van Deutschlandfunk blijkt echter dat in 2022 van de naar schatting 5000 Duitse slachtoffers die nog in leven waren, slechts 249 mannen een compensatie hebben gekregen. Dat komt volgens de nieuwszender niet alleen doordat de bewijslast moeilijk is, maar veel slachtoffers hebben simpelweg geen behoefte aan een vergoeding. Voor hen zou erkenning veel belangrijker zijn.

Uit cijfers blijkt dat in Frankrijk zo’n 10.000 mensen aanspraak maken op een vergoeding. Maar naar verwachting zal ook hier het aantal compensaties lager uitvallen. Dat komt onder meer doordat een groot deel van de rechthebbenden is overleden of hoogbejaard is. Hervé Saulignac, namens de Socialistische Partij lid van de Assemblée, schat het aantal mensen dat een schadevergoeding zal krijgen in op 200. Desondanks is een bekrachtiging van de wet volgens senator Bourgi een belangrijke stap, omdat het „de fouten en vergissingen uit het verleden zal erkennen”.

Zover is het nog niet. Omdat de Assemblée een amendement aan het wetsvoorstel heeft toegevoegd, moet de Senaat zich opnieuw over het plan buigen. Wanneer daarover wordt gedebatteerd, is onbekend.