Hoe neutraal wil Qatar eigenlijk zijn?
Het kleine Qatar heeft een moeilijke beslissing te nemen. Wil het leiders van Hamas blijven huisvesten of niet? Is het antwoord ja, dan zal dat de relatie met Israël en de Verenigde Staten ernstig bemoeilijken. Is het antwoord nee, dan verliest Qatar in de ogen van de Arabische wereld zijn recht om bemiddelaar te zijn in de Gaza-oorlog – iets wat de Qatarezen heel graag doen.
Even terug naar de periode vóór de oorlog. Dat hoogwaardigheidsbekleders uit Qatar de leiders van Hamas welkom heetten, was geen geheim. De terreurorganisatie had en heeft een officieel kantoor in Doha, de hoofdstad van de kleine Arabische oliestaat. Israël en de Verenigde Staten steunden dat zelfs openlijk. Want op die manier kon er, via Qatar, in elk geval nog iets van een gesprek plaatsvinden met Hamas.
Toen kwam 7 oktober. Het Midden-Oosten is sindsdien diepgaand veranderd. Hoe ver die veranderingen reiken, valt niet eens te overzien. In elk geval is het zo dat de comfortabele neutrale zone waarin Qatar zich bevond, niet meer bestaat. Goede banden onderhouden met zowel Hamas als de VS en Israël, dat kan nauwelijks meer. De grijze zone is verdampt. Regeringsleiders worden nu meer dan ooit gedwongen om te kiezen voor wit of zwart.
Maar Qatar kan niet kiezen. Een keuze tegen Hamas en tegen de politieke islam zou neerkomen op verraad aan het buitenlands beleid dat het oliestaatje al jaren volgt. De Arabische opstanden van 2011 bijvoorbeeld, waarbij de politieke islam sterk aan invloed won, hadden nooit zo succesvol kunnen zijn als de Qatarese televisiezender Al-Jazeera die opstanden niet zoveel positieve aandacht had gegeven.
Een keuze vóór Hamas is echter misschien nog wel ingrijpender. Qatar heeft zich ontwikkeld tot een moderne staat, die in 2022 het Wereldkampioenschap Voetbal organiseerde – een mega-evenement dat voor het land heel succesvol verliep. Het is ook een staat waar de VS veel troepen en materieel hebben gestationeerd, wat het oliestaatje veel voordelen oplevert. Zeker met het vooruitzicht van een mogelijke herverkiezing van hardliner Donald Trump, moet Qatar erop rekenen dat het niet langer van twee walletjes kan blijven eten.
Om toch de kool en de geit te sparen, kan het oliestaatje proberen zijn status als neutrale bemiddelaar te versterken. Dat is een optie die David Roberts van het Arab Gulf States Institute in Washington beschrijft in een recent artikel. Door zich zo neutraal mogelijk op te stellen, kan het land mogelijk zijn internationale invloed behouden – en dat is voor de emir van Qatar heel belangrijk.
Roberts wijst erop dat zo’n opstelling wel offers vergt: het is waarschijnlijk dat de VS zullen eisen dat Qatar zijn banden met Israël normaliseert om z’n positie te behouden. Dat zal de emir in eigen land niet in dank worden afgenomen. Maar voor de toekomst van de regio zou het heel hoopgevend zijn.